Dom Lachertów


Dom Lachertów

Dom Lachertów zbudowany został na osuszonych terenach Saskiej Kępy w dwudziestoleciu międzywojennym, jako jeden z pierwszych obiektów na tym terenie. To klasyczny przykład modernizmu, z uwzględnieniem pięciu zasad Le Corbusiera. Zaprojektowany i zamieszkiwany przez Bohdana Lacherta był miejscem spotkań grupy Praesens jak i licznych studentów. Jest to budynek o potrójnej numeracji. Mieszkanie, które miało mieć pechowy numer 13, oznaczone zostało jako 11A.

rejestr zabytkówrejestr zabytkówzabudowa jednorodzinnazabudowa jednorodzinnazabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Katowicka
  • Rok powstania:  1928-1929
  • Obszar MSI:  Saska Kępa
  • Wysokość:   9 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  modernizm
  • Związane osoby: Hempel Stanisław , Lachert Bohdan , Szanajca Józef

Opis urbanistyczny:

Willa przy ul. Katowickiej #9/11/11A to szeregowy trójrodzinny dom Lachertów projektu Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy [3]. Były to: dom własny arch. Bohdana Lacherta z pracownią (nr 9), dom Z. Lechowskiej (nr 11) i dom M. Ostrowskiej (nr 11A) [3], który otrzymał taki numer, aby uniknąć pechowej trzynastki [8]. To druga w Polsce (po willi Brukalskich w Warszawie) realizacja skrajnie awangardowej architektury (tzw. awangardy prymarnej) i pierwsza w Polsce konstrukcja oparta na założeniach Dom-Ino, opracowanej w 1914 roku przez Le Corbusiera [13]. Projekt uwzględnia jego pięć punktów architektury nowoczesnej (częściowo otwarty parter wsparty został na słupach, od strony ulicy zastosowano wąskie pasmowe okna [3], na dachu umieszczono taras [1], szkieletowa konstrukcja pozwoliła na swobodne formowanie wnętrz jak i elewacji [3]). Wolny plan pozwalał na niemal całkowite uniezależnienie aranżacji przestrzeni wewnętrznej budynku od sytemu nośnego [13]. Była to pierwsza w Polsce konstrukcja z lekkiego betonu (celolitu, pianobetonu pochodzącego z Danii [10]) [2], dzięki czemu można było dowolnie kształtować okna [14].

Dom został odwrócony frontem do ogrodu [10], skąd przypomina okręt [8]. Piętra zostały wsparte na słupach częściowo otwartego parteru. Od strony ulicy zaprojektowano poziome wstęgi niskich okien, natomiast z tyłu zastosowano duże przeszklenia otwierające wnętrze na ogród [4]. W segmencie nr 9 spiralne schody (żelazne, ażurowe, wypuszczone z drugiej kondygnacji [2]) prowadzą na górny pokład "statku", czyli na taras dachowy [8]. Ogrodzenie przy segmencie nr 9 tworzą ażurowe cegły. Pierwotnie nad furtką znajdował się płaski betonowy daszek podtrzymywany przez kamienną rzeźbę Niedźwiadka z 1948 roku, dłuta Stanisława Sikory, zniszczoną około 1990 roku [2].

Wszystkie mieszkania są trzypoziomowe o powierzchni około 150 m2, z dwukondygnacyjnym living-roomem jako rdzeniem każdego segmentu. Wewnętrzne schody są metalowe z barierkami z drucianej siatki [2]. Pokoje są małe, częściowo przechodnie, a okna od wewnątrz wąskie. Wąska jest również klatka schodowa [6].

Obiekty, pomniki, tablice:


Obiekty, pomniki, tablice

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:


XIX wiek

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Okres międzywojenny:

Pod koniec XIX wieku na terenie Saskiej Kępy nie było zabudowy. Znajdowały się tutaj łąki i mokradła. W latach 20-tych XX wieku osuszono grunty i rozparcelowano tereny. Najstarsza część zabudowy pochodzi z 1926 roku [3]. O atrakcyjności Saskiej Kępy jako terenów budowlanych zadecydowała budowa Mostu Poniatowskiego oraz niewielka odległość od centrum. Budowano tu na indywidualne zamówienia. Na urbanistyce obszaru zaważył szkic planu opracowany pod kierunkiem Tadeusza Tołowińskiego [7].

Lata 30-te XX wieku przyniosły przykłady architektury funkcjonalnej. Za najdoskonalszy przykład nawiązania do prac Le Corbusiera uważa się trójsegmentowy dom rodziny Lachertów [7]. Projekt domu powstał w 1928 roku w pracowni Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy [8]. Konstrukcję wykonał Stanisław Hempel [14]. Został zbudowany w latach 1928-1929 [9] i uznany w 1929 roku za najlepszą realizację architektury willowej ówczesnej Warszawy [2]. Do wybuchu wojny był miejscem spotkań grupy architektów Praesens, mieściła się tu także wspólna pracownia Lacherta i Szanajcy [9]. Częstymi gośćmi były małżeństwa architektów: Brukalskich, Piotrowskich czy Syrkusów. Tu wspólnie z Hemplem, Chyroszem, Pańkowskim i Poniżem powstały koncepcje budowy osiedli robotniczych, osiedli WSM oraz domów spółdzielni oficerskiej [12].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan Saskiej Kępy

[1925] Plan Saskiej Kępy (źródło)

Plan parteru

[1928] Plan parteru (źródło)

Plan I piętra

[1928] Plan I piętra (źródło)

Plan II piętra

[1928] Plan II piętra (źródło)

Budowa

[1928] Budowa (źródło)

Widok od ulicy

[1929] Widok od ulicy (źródło)

Widok z boku

[1929] Widok z boku (źródło)

Widok od ogrodu

[1929] Widok od ogrodu (źródło)

Budowa

[1929] Budowa (źródło)

Przyziemie

[1929] Przyziemie (źródło)

Bryła budynku

[1929] Bryła budynku (źródło)

Budynek

[1929] Budynek (źródło)

Plansza reklamowa

[1930] Plansza reklamowa (źródło)

Wnętrza

[1935] Wnętrza (źródło)

Wnętrza

[1935] Wnętrza (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

W czasie okupacji spotykali się tu członkowie ruchu oporu, stąd również odbywał się kolportaż prasy podziemnej [9]. Dzięki działalności Ireny Lachert, pierwszej żony Bohdana, odbywały się tu zebrania Komendy Głównej Armii Krajowej i garażowały samochody Komendy Dywersji. Tzw. cichociemni byli tu przystosowywani do poruszania się po okupowanym kraju, odbywały się tu szkolenia szeregowych członków Armii Krajowej, jak również znajdowali tu schronienie wyprowadzani z Getta Żydzi. Równolegle spotykali się tutaj przyjaciele z grupy Praesens [12].

Odbudowa stolicy:

Po II wojnie światowej wille przy ul. Katowickiej stały się domami wieloizbowymi, (objęte zostały przymusowym dokwaterowaniem lokatorów do przedwojennych mieszkań). Odcinek ulicy między ul. Zwycięzców i ul. Obrońców wytypowany został przez Biuro Odbudowy Stolicy do eksperymentalnej rekonstrukcji. Eksperyment polegał na stworzeniu ulicy pokazowej poprzez usunięcie ogrodzeń i wprowadzenie zieleni oraz ozdobienie elementami małej architektury i plastyki [3].

W willi mieściła się pracownia terenowa Biura Odbudowy Stolicy [9]. Często można było tu spotkać studentów, którzy podtrzymywali tradycję przedwojennych spotkań preasensowskich. W atmosferze tego domu wyrosły kolejne dwa pokolenia architektów z rodziny Lachertów [12].

Czasy PRL-u:

Budynek został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 818 w 1973 roku [11].

Po śmierci Bohdana Lacherta w 1987 roku (mieszkał do swoich ostatnich dni w części nr 9 [8]) dom został sprzedany przez rodzinę [5]. Chciało go kupić Muzeum Architektury we Wrocławiu i urządzić tu swój oddział ze stałą wystawą prac Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy, jednakże druga żona Bohdana sprzedała go ludziom nie mającym nic wspólnego z architektem [12].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Dom Lachertów

[1980] Dom Lachertów (źródło)

Przemiany 1989-2000:

Od 1990 roku [2] segment nr 9 jest siedzibą Fundacji Dom Holenderski (dom fundacji podarował profesor Manfred Lachs [5]). Segmenty 11 i 11a mają prywatnych właścicieli i są zamieszkane [4].

XXI wiek:

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Wille

[2006] Wille (źródło)

Schody

[2013] Schody (źródło)

Willa Lachertów

[2014] Willa Lachertów (źródło)

Dach wilii

[2014] Dach wilii (źródło)

Budynek

[2015] Budynek (źródło)

Wnętrze willi

[2015] Wnętrze willi (źródło)

Wnętrze willi

[2015] Wnętrze willi (źródło)

Opis przygotowano: 2017-05