Park Arkadia


Park Arkadia

Pierwszy park założył tutaj w XVII wieku Stanisław Lubomirski. Dziedziczyli go liczni arystokraci, a nawet król Stanisław August Poniatowski. Gdy posiadłość należała do Ludwika Mittona, schronił się tutaj podczas ucieczki w Powstaniu Listopadowym Wielki Książę Konstanty. Lekarz Ludwik Sauvan odkrył tu źródła lecznicze i założył zakład hydropatyczny według metody Priessnitza (od niego pochodzi słowo prysznic). Zakład opustoszał, a teren wynajął Władysław Giżycki na elitarne gimnazjum, uczące przede wszystkim praktyki. Obecnie park tworzy malowniczy układ trzech stawów pod skarpą i alejki prowadzące między nimi.

dostępne całodobowodostępne całodobowomostmostparkparkplac zabawplac zabawpomnik przyrodypomnik przyrodyrejestr zabytkówrejestr zabytkówsiłownia plenerowasiłownia plenerowastawstawwzniesieniewzniesieniewędkarstwowędkarstwościeżka biegowaścieżka biegowa

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   Aleja Władysława Giżyckiego, ulica Ludwika Idzikowskiego, ulica Piaseczyńska, ulica Puławska
  • Rok powstania:  1680-1680
  • Obszar MSI:  Sielce, Wierzbno
  • Wysokość:   0 m
  • Funkcja:  rekreacyjna
  • Styl:  angielski (krajobrazowy)
  • Związane osoby: Gałczyński Konstanty Ildefons, Giżycki Władysław, Lubomirski Stanisław Hierakliusz, Majdecki Longin, Matecki Jan, Mitton Ludwik, Romanow Konstanty Pawłowicz , Sas August II, Sauvan Ludwik, Sowiński Józef, z Gameren Tylman

Opis urbanistyczny:

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Arkadia powstał dla ochrony niezmienionej przez człowieka rzeźby terenu, powiązanej z sąsiednim zespołem pałacowo-parkowym Królikarnia. Zajmuje powierzchnię 14 ha [1]. Część parku położona jest na skarpie (Arkadia Górna), a część u jej podnóża (Arkadia Dolna) [4]. Obie części parku łączą się systemem schodów, prowadzonych po skarpie alei oraz wąwozem będącym jednocześnie granicą parku, u wylotu którego zlokalizowano plac zabaw dla dzieci [17]. Istnieje możliwość jazdy rowerami, na deskorolkach i rolkach. Często można tu spotkać biegaczy [23]. W nocy obszar jest postrzegany jako dość niebezpieczny [22]. W górnej części skarpy znajduje się co najmniej od lat 70-tych XX wieku tzw. koniczynka, żywopłot z zaciszem ławkowym.

Wysokość skarpy na obszarze Parku Arkadia wynosi około 20 metrów, a nachylenie ok. 30-45 stopni. Dominują tu procesy naturalnej erozji wodnej [15]. W skarpie występują naturalne źródła i wysięki, zasilające położone niżej trzy stawy [3], które wyznaczają kompozycję podskarpowej części Arkadii [17]. Są to dwa Stawy Pod Królikarnią oraz Staw Arkadia, połączone kanałem. Kanał odprowadza również nadmiar wody w kierunku północnym. W stawach prawdopodobnie występują ryby, bo nad brzegami można spotkać wędkarzy [23]. W otoczeniu stawów stworzono miejsca wypoczynku oraz kamienne mostki umożliwiające przejście na drugą stronę zbiornika [17].

Głównym przedstawicielem roślinności w stawach jest wywłócznik. Brzeg stawów Pod Królikarnią porastają szuwary: ponikło, trzcina, pałka wąskolistna i szerokolistna oraz jeżogłówka. Bagienne obszary otaczające wysięki bogate są w rośliny błotne: sit, mozgę, skrzyp oraz babkę wodną. Stawy mają charakter zbiorników eutroficznych. Na terenie Arkadii znajduje się źródło wody mineralnej. Woda jest kierowana do metalowej rury, której niezabezpieczone ujście znajduje się na popękanej betonowej ścianie. Źródło należy do grawitacyjnych, zstępujących. Wydajność wynosi ok. 0.15 dm3/s, a woda ma w lecie średnią temperaturę 13.5 stopnia Celsjusza. Jest wodą siarczanowo-wapniową o mineralizacji 1246 mg/l. Odczyn jest prawie obojętny. Twardość wynosi 87 mg CaCO3/dm3 [15].

Temperatura w lecie jest o około 5 stopni Celsjusza niższa od temperatury w Warszawie, a w zimie zaś jest często wyższa, na co wpływają m.in. zbiorniki wodne [15]. W górnej części parku rosną drzewa pochodzące z nasadzeń. Są to kasztanowce, klony zwyczajne, klony jesionolistne, wiązy pospolite i lipy. Kilka z nich zaliczonych zostało do pomników przyrody. Na skarpie i podskarpiu występują zbiorowiska roślinne powstałe samoistnie [23], w obszarze źródliskowym rośnie ols z dominującą olszą czarną (unikatowy wśród warszawskich parków) [1]. Na terenie Arkadii znajduje się łąka ziołoroślowa i grupa ponad stuletnich lip, będących pomnikiem przyrody [3]. Można tu spotkać ponad 80 gatunków dzikich zwierząt, w tym wiele chronionych [8]. Występują: dzięcioł średni, dzięcioł duży, dzięcioł zielony, dzięciołek puszczyk zwyczajny rudzik, słowik szary, kowalik zwyczajny, pełzacz leśny, wilga, dzwoniec, grubodziób, czyżyk, jemiołuszka [1]. Są też gatunki drobnych ssaków [3]. W parku Arkadia żyje około setki gryzoni, podobnych do szczurów. Są to karczowniki, gryzonie wodne z podrodziny nornikowatych. Mają krótszy ogon i białe futro na brzuchu. Żywią się podziemnymi częściami roślin i małymi kręgowcami [19].

Obiekty, pomniki, tablice:

W parku znajduje się siłownia plenerowa w której są urządzenia: orbitek, wioślarz, biegacz/piechur, twister, wahadło/narciarz i wyciskacz [21].

XVIII wiek i wcześniej:

Mokotów był kiedyś wsią, której nazwa pochodzi najprawdopodobniej od imienia właściciela Mokotowo lub Mokoto i w tej wersji pojawia się w dokumentach z 1367 roku [14]. Pierwsze historyczne budowle zawdzięcza Stanisławowi Lubomirskiemu [14] W 1678 roku nabył on grunty [13] zwane Zdrojem, położone między włóką Baryczki a rolą kmiecia Wendyka, aż po granice Sielec (obecnie między Królikarnią a ul. Żywnego) [17].Założył na zboczu skarpy park zwany Arkadią [13]. W 1680 roku Lubomirski zbudował tu pałacyk według projektu Tylmana z Gameren [4]. Miejsce było nazywane Pasterskim Domkiem, Świątynią Niewiedzy [23] i Pod Wierzbą [15].

W 1720 roku August II Sas przejął Arkadię w dzierżawę z rąk syna marszałka Lubomirskiego. Woda wypływająca ze Skarpy Warszawskiej w Arkadii miała zasilać kanały w Łazienkach, wydzierżawionych od książąt Lubomirskich. W 1764 roku Stanisław August Poniatowski wykupił z rąk spadkobierców marszałka Lubomirskiego Ujazdów oraz Arkadię. W czasach stanisławowskich Arkadia weszła w skład folwarku Wierzbno [23].

Dobra za czasów Augusta II Sasa zostały nadane Ludwice z Poniatowskich Zamoyskiej. Od niej przeszły w 1809 roku do Radcy Rejencyjnego Jonasa. Po jego śmierci folwark odziedziczyła żona, Katarzyna ze Schroederów, która w 1815 roku wyszła za podpułkownika Józefa Sowińskiego [29]. Małżonkowie spędzali tu wczasy. W roku 1822 roku majątek kupił na licytacji pułkownik Ludwik Mitton, teść adiutanta Wielkiego Księcia. W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku Wielki Książę Konstanty w pałacyku Mittona i pobliskiej karczmie spędził kilka dni podczas ucieczki z Warszawy [29].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Widok Królikarni od strony wjazdu

[1791] Widok Królikarni od strony wjazdu (źródło)

XIX wiek:

Po upadku powstania listopadowego tereny wydzierżawił Ludwik Sauvan, francuski lekarz, który odkrył tu lecznicze źródła. prowadził na terenie Arkadii Zakład Hydropatyczny, wzorowany na modnej wówczas metodzie Vincentza Priessnitza (dr Priessnitz i jego metody pozostały w języku polskim jako słowo prysznic [8]). W 1853 roku zakład przejął Jan Matecki [23]. Wioska położona przy torze grójeckiej kolejki wąskotorowej stała się popularnym wśród warszawiaków letniskiem. Wybudowano osiedle nowocześnie wyposażonych, drewnianych willi letniskowych [15]. Prócz wód pitnych kuracjuszom oferowano kąpiele i natryski, zalecano także chodzenie boso po trawnikach i wspinaczkę po zboczu skarpy. Mimo dużej ilości letników, zakład wodoleczniczy upadł [15] w 1866 roku [23]. W dalszym ciągu funkcjonowały letnie mieszkania dla mieszkańców Warszawy [8].

Kolejni właściciele pałacu to Karol Grabowski, Jerzy Fanshave, Wacław Mańkowski, Adam i Bronisław Popławscy oraz ksiądz Paweł Woroniecki [29].

Okres międzywojenny:

Wierzbno było modną i atrakcyjną osadą letniskową, która w 1916 roku została przyłączona do Warszawy [23]. Teren zakładu uzdrowiskowego po I wojnie światowej był w stanie ruiny [30]. W 1920 roku do opuszczonego zakładu przeniesiono matematyczno-przyrodnicze gimnazjum Władysława Giżyckiego [15].

Władysław Giżycki, zesłany w latach 1905-1906 nad Wiatkę, podczas I wojny znalazł się w Moskwie. W 1915 roku objął dyrekcję Szkoły Realnej Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny. Gdy Polska odzyskała niepodległość, Komitet podjął decyzję o przeniesieniu szkoły do Polski. Giżycki rozpoczął poszukiwania, a po przyjechaniu do Warszawy przy ul. Puławskiej odkrył zwaliska domów, stajen i obór po byłym zakładzie wododoleczniczym, zarośnięte aleje lipowe, kasztanowe i sad owocowy. Złożył wizytę księciu Pawłowi Woronieckiemu, współwłaścicielowi Wierzbna, który zgodził się wydzierżawić park. Mistrz murarski Jan Brimke wycenił odbudowę dwóch budynków na kwotę 500 000 marek ale zgodził się otrzymywać tę kwotę w ratach pochodzących z czesnego [24].

Giżycki uruchomił tu szkołę męską dla około 800 uczniów, wywodzących się z najuboższych rodzin. Sale lekcyjne były rozrzucone po całym parku. Dyrektor założył ogród upraw dla uczniów. Zbudował boiska do piłki nożnej, siatkówki, koszykówki i korty tenisowe. Poza obowiązującym programem wprowadził dodatkowo do wyboru naukę rzemiosł: stolarstwa, ślusarstwa, introligatorstwa [30]. Pierwsza lekcja odbyła się 1 października 1920 roku. Ponieważ w szkole stawiano na metodę eksperymentu, miała doskonale wyposażone pracownie, laboratoria, nawet salę kinową z projektorem. Żeby uczniowie nie palili po kryjomu, powstała palarnia. Egzaminy maturalne zdawało 98% uczniów, przez co była to jedna z wiodących szkół w Warszawie. Uczniowie nosili granatowe rogatywki z żółtymi wypustkami oraz znakiem liścia klonu. Uczęszczał i w 1923 roku zdał w niej maturę Konstanty Ildefons Gałczyński. Po dziesięciu latach placówka została rozbudowana o nowe pawilony. W starych umieszczono szkołę powszechną. Wybudowano też krytą salę gimnastyczną [24]. Teren parku zajmował 30 morg [26].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Budynek administracyjny dawnego uzdrowiska

[1925] Budynek administracyjny dawnego uzdrowiska (źródło)

Gimnazjum Giżyckiego - lekcja w parku

[1935] Gimnazjum Giżyckiego - lekcja w parku (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Po zdobyciu Warszawy władze niemieckie zamknęły szkołę, natomiast pozwoliły na uruchomienie w tym miejscu szkoły ogrodniczej. Stała się przykrywką dla tajnego nauczania [24]. W październiku 1941 roku została tu założona tajna Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty. Szkołę ukończyło 273 absolwentów (w tym kobiety), późniejsi dowódcy pododdziałów batalionów Zośka i Parasol [25]. W marcu 1943 roku szkole nadano kryptonim Agrikola [28].

Podczas Powstania Warszawskiego budynki nie przetrwały bombardowania [24]. Dworek został spalony 24 września 1944 roku [15] i dziś nie ma po nim śladu [23].

Odbudowa stolicy:

Pałac został rozebrany po wojnie. Nie zrealizowano przedwojennego projektu przeprowadzenia przez środek parku szerokiej arterii Pod Skarpą [15]. Władza ludowa nie pozwoliła na reaktywację ani gimnazjum, ani nawet szkoły ogrodniczej. Przez dawną posesję szkoły przeprowadzono ulicę Żywnego. Na części terenu powstała zabudowa, reszta stanowi część parku Arkadia [24].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

ul. Puławska 113

[1945] ul. Puławska 113 (źródło)

ul. Puławska 113

[1945] ul. Puławska 113 (źródło)

Widok z tarasu Królikarni

[1955] Widok z tarasu Królikarni (źródło)

Widok na Królikarnię

[1957] Widok na Królikarnię (źródło)

Stawy pod Królikarnią

[1959] Stawy pod Królikarnią (źródło)

Czasy PRL-u:

Park o charakterze miejskim założono w latach 1968-1970 na podstawie projektu Longina Majdeckiego [9]. Obszar od 1965 roku wpisany jest do rejestru zabytków (nr 546/2 [12]). Uściślenie granic miało miejsce w 2006 roku [11].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Wierzbno al. Giżyckiego

[1962] Wierzbno al. Giżyckiego (źródło)

Mapa geologiczna

[1979] Mapa geologiczna (źródło)

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

W 2002 roku wymieniono nawierzchnię alejek spacerowych, a także zasadzono ozdobne krzewy i wieloletnie rośliny kwiatowe [15]. Władze dzielnicy nadały alei parkowej imię Władysława Giżyckiego [24].

Kiedy wygasła ważność planów zagospodarowania przestrzennego dla Warszawy, teren został zagrożony sprzedaniem pod nieruchomości [6]. Walka o park Arkadia trwała od końca 2003 roku. W 2004 roku prywatny inwestor złożył wniosek o pozwolenie na zabudowę. Od 2006 roku firma Wadeco próbowała te tereny kupić [7]. Dzięki zaangażowaniu grupy emerytów z Ligi Ochrony Przyrody [6] w dniu 10 lipca 2008 roku został ustanowiony zespół Przyrodniczo - Krajobrazowy "Park Arkadia" [9].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Ols

[2004] Ols (źródło)

Park Arkadia

[2008] Park Arkadia (źródło)

Część na skarpie

[2010] Część na skarpie (źródło)

Na skarpie

[2010] Na skarpie (źródło)

Alejka

[2010] Alejka (źródło)

Szuwary

[2011] Szuwary (źródło)

Tablica informacyjna

[2012] Tablica informacyjna (źródło)

Park Arkadia

[2013] Park Arkadia (źródło)

Park Arkadia

[2013] Park Arkadia (źródło)

Park Arkadia

[2013] Park Arkadia (źródło)

Widok na Królikarnię

[2014] Widok na Królikarnię (źródło)

Staw pod Królikarnią

[2014] Staw pod Królikarnią (źródło)

Alejka na skarpie

[2014] Alejka na skarpie (źródło)

Widok z tarasu Królikarni

[2014] Widok z tarasu Królikarni (źródło)

Noclegownia w Arkadii

[2014] Noclegownia w Arkadii (źródło)

Staw

[2014] Staw (źródło)

Siłownia w parku

[2015] Siłownia w parku (źródło)

Ul. Giżyckiego

[2016] Ul. Giżyckiego (źródło)

Siłownia

[2017] Siłownia (źródło)

Opis przygotowano: 2017-04