Solec 103


Solec 103

Sama kamienica oprócz ciekawego zwieńczenia nie wyróżnia się niczym szczególnym, warta uwagi jest natomiast kapliczka (nie wiadomo czy Chrystusa czy Maryi) na podwórzu. Miejsce to ma natomiast tragiczną przeszłość z czasów okupacji, kiedy lokalizacja działającej tu tajnej wytwórni materiałów wybuchowych "Kinga" została zdradzona Gestapo. Tablica pamięci tamtych wydarzeń znajduje się nieco dalej na północ, przy płocie pobliskiej szkoły.

rejestr zabytkówrejestr zabytkówrzeźbarzeźbazabudowa śródmiejskazabudowa śródmiejska

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica Solec
  • Rok powstania:  1913-1914
  • Obszar MSI:  Powiśle
  • Wysokość:   15 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  historyzm (neo)
  • Związane osoby: Ulanowski Władysław

Opis urbanistyczny:

Kamienica (ul. Solec #103) ma pięć kondygnacji, na szóstej znajduje się poddasze. Fasada jest niesymetryczna, ma 11 osi okien od pierwszego piętra oraz sześć szerokich okien witryn na parterze i bramę wjazdową. Na trzeciej i dziewiątej osi na drugim, trzecim i czwartym piętrze znajdują się półkoliste balkony, na poziomie poddasza zwieńczone trójkątnymi szczytami. Dodatkowo trzecia, czwarta i piąta oś od prawej strony połączona jest wspólnym wykuszem i zwieńczona wspólnym trójkątnym szczytem.

Od ulicy wisi szyld księgarni-antykwariatu Hanny i Janusza Szostakowskich [3]. Budynek jest wpisany do rejestru zabytków [10].

Obiekty, pomniki, tablice:

W głębi posesji znajdują się dwa rzędy garaży.

W podwórzu znajduje się kapliczka z rzeźbą w dość nowoczesnej formie [2]. Specjalnie dla niej zostawiono kawałek ściany przy wyburzaniu domu [6]. Jest to najprawdopodobniej Chrystus wykonany przez Władysława Ulanowskiego [7], jednak część źródeł określa rzeźbę jako Maryję z kurą i kłosami [6].

XVIII wiek i wcześniej:

W XVIII wieku wzdłuż ul. Solec znajdowała się zabudowa pierzejowa, w głębi działki były natomiast ogrody.

XIX wiek:

Kamienica powstała na działce o numerze hip. 2904 w latach 1913-1914, oficyna istniała wcześniej, zapewne od ok. 1900 roku [1].

Okres międzywojenny:

W głębi działki był obszerny niezagospodarowany dziedziniec z ciągnącymi się prostopadle do ul. Solec pawilonami. Mieściły się tu m.in: warsztaty stolarskie "Ołtarzew" (Werne, Schilke i S-ka), mechaniczna fabryka wyrobów pończoszniczych "Powiśle", wytwórnia przyrządów szklanych "Termoareometr" T.Czerwiński i Sp. [1].

Przed II wojną światową mieszkała tu pisarka Janina Porazińska. Została stąd wypędzona w czasie Powstania Warszawskiego [11].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Solec 103

[1937] Solec 103 (źródło)

Solec 103

[1937] Solec 103 (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

W czasie okupacji w podziemiach domu znajdowała się tajna wytwórnia amonitu Wydziału Saperów Komendy Głównej Armii Krajowej, pod kryptonimem „Kinga”. Wytwórnia została zorganizowana przez inż. Janinę „Jankę” Szabatowską, która kierowała nią z przerwami do połowy stycznia 1944 roku [9]. Wytwórnia była ukryta obok hałaśliwie pracującej fabryki słomianych mat ogrodniczych [5]. Od listopada 1943 roku nadzór koordynował kpt. inż. Czesław Sudlitz ps. „Kalina”. Dla lepszego kamuflażu zorganizował (w lutym 1944 roku [5]) na parterze („Kinga” mieściła się w piwnicy) wytwórnię środków piorących [5], nad którą pieczę sprawował działacz konspiracji, dr Jan Tabeau z Pionek. Po „Jance”, aż do końca działalności, wytwórnią kierowała mgr Eleonora „Magda” Herdegen. W „Kindze” w ciągu kilku miesięcy udało się wyprodukować około czterech ton amonitu [9]. Hala produkcyjna była o kubaturze stu metrów, wyrabiano w niej około stu kilogramów środka wybuchowego [4]. Załogę stanowiło 17-19 osób [5].

Najprawdopodobniej nastąpił donos do Gestapo o istnieniu wytwórni, być może złożył go jeden z pracowników załogi, Stanisław Kowalewski ps. „Nowicki” [5]. W Wielki Czwartek, 6 kwietnia 1944 roku cały teren został otoczony. Eleonora Herdegen, która parę minut wcześniej wyszła z „Kingi” po termometry do fabryki termometrów położonej po drugiej stronie rozległego podwórza, zaalarmowała Czesława Sudlitza „Kalinę”, jednak nie było szans zorganizować wsparcia AK w tak krótkim czasie [5]. Gestapo dysponowało zdjęciami wszystkich pracowników, obstawiło też wszystkie wyjścia, w tym podkop ewakuacyjny, który wychodził do ogrodu sióstr Szarytek [4]. Nad zabezpieczeniem wytwórni w pomieszczeniu zaopatrzonym w sygnalizację świetlną czuwali Stanisław Kowalewski i Antoni Audycki. Zdążyli zaalarmować załogę w podziemiu, która rozpoczęła ucieczkę podkopem. Dowódca, Mieczysław Zawadzki, gdy odsunął klapę i wychylił głowę ponad ziemię, dostał tam serię z karabinu maszynowego. Pracownicy cofnęli się do wytwórni. Niemcy, bojąc się wejść do hali, postanowili ją zatopić. Straż Pożarna na rozkaz Niemców rozpoczęła zalewanie „Kingi” przez wykuty duży otwór w suficie. Przez ten otwór wrzucano też granaty. Walka trwała parę godzin. Woda utrzymywała się powyżej pasa [5]. Obrońcy mieli tylko kilka granatów i jeden pistolet. Najprawdopodobniej wszyscy pozbawili się nim życia za wyjątkiem pani Wiśniewskiej, która przebiła się nożyczkami [4].

W „Kindze” zginęli Aleksander Załęski "Kindzior", Eugeniusz Dąbrowski "Dąb", Stanisław Żygnierski „Rom”, Edward Blechowski „Eddy”, Mieczysław Zawadzki „Lotnik", Marianna Wiśniewska „Marta”, Zdzisław Dziudzi „Czekalewski”. Aresztowani zostali: Stanisław Kowalewski „Nowicki”, Antoni Audycki „Jasio”, Jerzy Dziudzi „ Jurek” i „Generał”. Niemcy przewieźli zwłoki do Zakładu Medycyny Sądowej przy ul. Oczki, skąd zostały wykradzione przez żołnierzy AK Zygmunta Wiśniewskiego (z „Kingi”) i Józefę Ciećko „Lukrecję” (z „Farbiarni”). Spoczywają na Cmentarzu Bródnowskim w kwaterze 35 D rz. IV gr. 13-19 [8].

Pomimo walk podczas Powstania Warszawskiego, kamienica nie została zniszczona [2].

Odbudowa stolicy:


Odbudowa stolicy

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Czasy PRL-u:

Po wojnie w oficynie posesji przez wiele lat mieściła się siedziba Polskich Pracowni Konserwacji Zabytków. Od strony ul. Solec znajdowały się Księgarnia i Antykwariat Taniej Książki Bibliomania prowadzone przez Hannę i Janusza Szostakowskich [11].

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XXI wiek:

W 2015 roku nastąpiła naprawa elewacji od strony podwórza.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Kapliczka

[2010] Kapliczka (źródło)

Fasada

[2011] Fasada (źródło)

Księgarnia

[2012] Księgarnia (źródło)

Księgarnia

[2012] Księgarnia (źródło)

Kapliczka

[2015] Kapliczka (źródło)

Wnętrze

[2015] Wnętrze (źródło)

Wnętrze

[2015] Wnętrze (źródło)

Wnętrze

[2015] Wnętrze (źródło)

Wnętrze

[2015] Wnętrze (źródło)

Front

[2015] Front (źródło)

Kapliczka

[2017] Kapliczka (źródło)

Opis przygotowano: 2018-11