Park Agrykola


Park Agrykola

Park zwany inaczej Łazienkami Północnymi położony jest u podnóża Zamku Ujazdowskiego. Początkowo był to zwierzyniec królewski. Przedłużeniem terenów rekreacyjnych jest Kanał Piaseczyński, założony na początku XVIII wieku. Oprócz tego na północ od ul. Agrykola znajduje się kompleks sportowy, dwa budynki kawiarniane, siłownia, plac zabaw i automatyczna toaleta. Po tej stronie jest również jeden z pierwszych budynków Łazienek Królewskich - Ermitaż oraz słynny pomnik króla Jana III Sobieskiego na moście położonym na wprost Pałacu na Wyspie.

boiskoboiskodostępne całodobowodostępne całodobowofontannafontannakawiarniakawiarniakort tenisowykort tenisowymostmostparkparkplac publicznyplac publicznyplac zabawplac zabawpomnikpomnikrejestr zabytkówrejestr zabytkówsiłownia plenerowasiłownia plenerowastawstawtoaletytoaletywzniesieniewzniesienieścieżka biegowaścieżka biegowaścieżka rowerowaścieżka rowerowa

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   Aleja Armii Krajowej, Aleja George.a Harrisona, Aleja Józefa Nojiego, Aleja Radiowej Trójki, Aleja Tomasza Hopfera, ulica Agrykola, ulica Czerniakowska, ulica Janusza Kusocińskiego, ulica Myśliwiecka
  • Rok powstania:  1717-1726
  • Obszar MSI:  Ujazdów
  • Wysokość:   0 m
  • Funkcja:  rekreacyjna
  • Styl:  klasycyzm
  • Związane osoby: Isebrandt Krzysztof, Kuryłowicz Ewa, Kuryłowicz Stefan, Le Brun André, Lhullier Henrietta z Pugetów, Lubomirski Stanisław Hierakliusz, Merlini Dominik, Mijal Kazimierz, Mocny August II, Münnich Burkhard Christoph, Pinck Franciszek, Sobieski III Jan, Wojtyła Karol Jan Paweł II, z Gameren Tylman

Opis urbanistyczny:

Park Agrykola (Łazienki Północne [5]) jest położony na wschód od Zamku Ujazdowskiego. Jego obszar jest ograniczony Trasą Łazienkowską, granicą skarpy warszawskiej, ul. Agrykola oraz al. T. Hopfera (aleja kasztanowa [2]) [1]. Powierzchnia parku to 4.72 ha [2]. Park jest jednak powiązany urbanistycznie perspektywą widokową (roztaczającą się z Zamku Ujazdowskiego) z Kanałem Piaseczyńskim, który dochodzi do ul. Czerniakowskiej, zatem układ ten został tu opisany jako całość. Panorama ta jest główną atrakcją parku.

Pośrodku parku, u podnóża skarpy znajduje się utwardzony, regularny plac, na którym organizowane są latem liczne imprezy artystyczne, pikniki i darmowe koncerty muzyczne. Wielkie schody, prowadzące w stronę Zamku Ujazdowskiego, zmieniają się wówczas w scenę, a dwie kamienne fontanny w baseny pełne nielegalnych amatorów kąpieli [49].

Żelbetowe schody spoczywają na belkach wspartych na słupach. Słupy posadowione zostały na studniach. Skarpa u podnóża zamku ma średnie nachylenie 32 stopnie i wznosi się od poziomu 14 metrów do wysokości 31 metrów powyżej poziomu zerowego Wisły. Pod powierzchnią terenu występują grunty nasypowe o zmiennej miąższości od 1.6 do 6.0 metrów (większej u podnóża). Nasypy zbudowane są z piasków drobnych przemieszanych z gruzem ceglanym. U podnóża skarpy na głębokości czterech metrów znajduje się stary fundament ceglany o grubości dwóch metrów. Mur spoczywa na trzeciorzędowych glinach pylastych. Z kolei na skarpie pod gruntami nasypowymi zalegają zagęszczone piaski drobne. Zwierciadło wody gruntowej znajduje się na głębokości 7.2 metra [24].

Alejki na północ i na południe są nieco bardziej naturalistyczne i zadrzewione. Na wschód od placu kwadratowym zbiornikiem z fontanną zaczyna się Kanał Piaseczyński. Ciągnie się on na wschód, przecinając ul. Myśliwiecką. Wzdłuż niego biegną al. Radiowej Trójki przechodząca w ul. Kusocińskiego (na północy) oraz al. Harrisona przechodząca w al. Nojiego (na południu). Nad brzegiem Kanału, niedaleko fontanny, znajdują się schodki prowadzące do tafli wody. Potem płyty chodnikowe przechodzą w asfalt, gdyż Aleja Radiowej Trójki składa się z dwóch ścieżek: asfaltowej dla pieszych i wyłożonej kostką trasy dla rowerzystów. Pośrodku alei wyrastają dwa potężne klony, a nieco dalej, obok budynku Trójki, rozłożysta akacja. [53].

W części południowo-zachodniej znajduje się kompleks sportowy (Warszawskie Centrum Sportu Młodzieżowego [2]) oraz teren Ermitażu, należący formalnie do Łazienek Królewskich. Na terenie parku jest również siłownia, toaleta i plac zabaw. Park jest wpisany do rejestru zabytków [1].

Plac zabaw u podnóża Zamku Ujazdowskiego został sfinansowany przez ambasadę Węgier w Warszawie. Dzieci mogą dowiedzieć się o historii relacji polsko-węgierskich, współpracy obu krajów i symbolach świeckich i religijnych Węgier [60].

Siłownia nie jest typową dla warszawy siłownią plenerową ani też drążkami do workoutu. Są m.in. niestabilne platformy do pracy na równowagę, możliwość wykonywania różnych odmian pompek czy sprzęty do ćwiczeń mięśni stabilizujących [26].

Obiekty, pomniki, tablice:

Kanał Piaseczyński

Kanał Piaseczyński (Kanał Królewski) to założenie wodne o długości 820 m i szerokości 25 metrów, będące częścią osi stanisławowskiej, wzorowane na kanale w Wersalu. Biegnie od Zamku Ujazdowskiego do ul. Czerniakowskiej. Nad kanałem przebiega most w miejscu ul. Myśliwieckiej [18]. Kanał przyciąga liczne ptaki m.in.: kaczki krzyżówki, mandarynki, łyski, mewy, czasem tracze nurogęsi i czaple siwe. Kanał Piaseczyński ma w całości wybetonowane brzegi. Strome skarpy uniemożliwiają wychodzenie kaczkom na ląd, a w pobliżu brakuje wiklin, trzcin i zarośli, gdzie ptaki mogły by budować gniazda [20]. Brzegi Kanału przy al. Radiowej Trójki, porastają akacje. Znajduje się tam również pięć latarni [53]. Kanał posiada połączenie ze Stawami Łazienkowskimi [17]. Wraz z zielenią wzdłuż wody chroniony jest jako Pomnik historii [19]. Kanałem opiekuje się Zarząd Oczyszczania Miasta [22].

Kanał został wykopany w latach 1717-1726 na polecenie Augusta II Mocnego, który w tym okresie dzierżawił od Lubomirskich teren Ujazdowa. Budową kierowali inżynierowie wojskowi gen. Burkhard Christoph Münnich i płk. Krzysztof Isebrandt. W momencie ukończenia był drugim co do wielkości założeniem wodnym w Europie położonym na osi rezydencji ogrodowej. Pełnił funkcję reprezentacyjną w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego [18].

W 1781 roku nad kanałem został zbudowany drewniany mostek, zastąpiony później mostkiem kamiennym zaprojektowanym przez Dominika Merliniego [18].

W XIX wieku wzdłuż kanału zlokalizowano koszary. Zbiornik wykorzystywano jako basen ćwiczebny, w którym rosyjscy kawalerzyści uczyli się pływać i pokonywać przeszkody wodne [18].

Powódź w 1884 roku osadziła wielką łachę piachu w okolicy ujścia kanału, co spowodowało zerwanie bezpośredniego powiązania z rzeką. Na obszarze łachy zbudowano Stację Pomp Rzecznych, odcinając reprezentacyjne założenie barokowe od rzeki [19].

Brzegi kanału zostały wybetonowane prawdopodobnie w okresie międzywojennym [17]. Można było wtedy pływać po kanale kajakami i małymi wiosłowymi łódkami [53]. W 1916 roku rozważano ponowne powiązanie Kanału Piaseczyńskiego z Wisłą, lecz skończyło się to tylko na wstępnym planie regulacyjnym, opracowanym przez Koło Architektów pod kierunkiem Tadeusza Tołwińskiego [18]. Na początku lat 70-tych XX wieku kanał został skrócony do wybudowanej Wisłostrady [18]

W celu ułatwienia bytowania ptactwu wodnemu w okresie Wielkanocy w latach 2008-2009 zaprojektowano pływające po kanale tzw. tratewki. Zostały one wykonane z suchych gałęzi wierzby i topoli, umieszczone na drewnianych paletach z przymocowanymi od dołu plastikowymi butelkami i zakotwiczone [20]. Co kilkanaście miesięcy woda z Kanału jest spuszczana. Fachowcy czyszczą wtedy dno z porastających je wodorostów [53].

Ermitaż

Ermitaż wybudowany został w leśnym gąszczu na polecenie marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego w latach 70-tych XVII wieku według projektu Tylmana z Gameren jako jedna z pierwszych budowli na terenie obecnych Łazienek Królewskich. Początkowo nazywany był Eremitorium i pełnił funkcję samotni (napisy we wnętrzach zachwalały spokój życia samotnego [14]) [13]. Był to parterowy budynek z półkolistym ryzalitem [10].

W 1764 roku właścicielem Ujazdowa, jak i Ermitażu został Stanisław August Poniatowski [13]. Na początku jego panowania (około 1775-1777 roku) budynek spłonął od pioruna [10], został jednak szybko odbudowany (w latach 1775-1779 [10]) w stylu klasycystycznym według projektu Dominika Merliniego [13]. Usunięto stary ryzalit południowy, a na jego miejsce wprowadzono portyk wgłębny (ganek umieszczony w ścianie frontowej). Dodatkowo podwyższono całość o jedną kondygnację i przykryto łamanym dachem mansardowym. Fasada została pozbawiona okien [10]. Wykonano tynki w elewacjach i figuralne dekoracje w fasadzie (obecnie niezachowane), okna, drzwi, schody, piece i kominek [14]. Wnętrza ozdobione zostały motywami kwiatów oraz sztukaterią autorstwa Antonio Bianchi [10]. Na tyłach Ermitażu powstał ogród nazywany Dziką Promenadą, w stylu angielsko-chińskim. Tworzyła go plątanina ścieżek wokół głównej alei prowadzącej do Łaźni (dzisiejszego Pałacu na Wyspie) [13]. W ogrodzie ustawiono posąg Wenus Medycejskiej autorstwa Monaldiego. Na wschód od Ermitażu znajdowała się dwuizbowa budowla, prawdopodobnie kuchnia wybudowana w 1780 roku [10].

Pierwszą lokatorką Ermitażu, do 1796 roku, była przyjaciółka króla, Henrietta z Pugetów Lhullier [10], jego francuska metresa i podobno wróżka [12]. Dla jej służby rozstawiano w ogrodzie płócienny namiot [10].

W 1819 roku ogród zmienił swój styl. Pojawiły się rozległe polany i skupiska drzew [13]. W 1829 roku w budynku działała oberża, a na przełomie XIX i XX wieku znajdowały się tu mieszkania dla służby [14]. Na początku XX wieku przemieniono ogród w sad owocowy [13].

W latach 50-tych XX wieku Ermitaż stał się rezydencją Kazimierza Mijala, polityka i członka PZPR. Za jego czasów powstała fontanna z okrągłym basenem. Po jego ucieczce z kraju w 1966 roku budynek zaadaptowano na przedszkole dla dzieci elit. Podczas budowy Trasy Łazienkowskiej cała powierzchnia ogrodu pokryta została metrową warstwą ziemi z gliną. W 1976 roku rozebrano ogrodzenie Ermitażu wzdłuż ul. Agrykola i ul. Myśliwieckiej. Teren przedszkola otoczono siatką oraz postawiono latarnie, ogród również ogrodzono, postawiono bramki i stworzono boisko (na którym grali zarówno zawodnicy Legii jak i młodzież z okolicznych szkół) [13].

W 1993 roku dyrektor Łazienek Królewskich, Marek Kwiatkowski, rozpoczął rozmowy z władzami Śródmieścia w sprawie przekazania budynku Łazienkom. Wywołało to protesty rodziców dzieci, wiązało się bowiem z likwidacją przedszkola. Mimo tego budynek przejęły Łazienki, jednak nie znaleziono pieniędzy na jego odnowę. Ze strony kancelarii prezydenta Lecha Wałęsy padła wtedy propozycja czasowego wynajmu. Powstała tam siedziba Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform. Po krótkim czasie budynek został ponownie opuszczony [13].

W 1995 roku Ermitażem zainteresowała się warszawska restauracja Belvedere. Zlecony został remont. Ściany pokryto stylowymi tapetami, a na sufitach zawisły kryształowe żyrandole. Organizowano tam między innymi spotkania promocyjne i imprezy dla firm. Te ostatnie przyczyniły się do rozwiązania umowy z Belvedere, ponieważ przynosiły dochód, czego umowa nie dopuszczała. Po Belvedere użytkownikiem Ermitażu zostało Stowarzyszenie Kulturalne Renesans, jednak Łazienki tu również szybko rozwiązały umowę. W dalszym użytkowaniu parter przeznaczono na wystawy, a piętro przekazano do dyspozycji Towarzystwa Opieki nad Zabytkami [13].

Ermitaż to budynek murowany, na regularnym planie zbliżonym do kwadratu, z wejściem od wschodu, parterowy, o zwartej jednorodnej bryle z dominującym dachem mansardowym z facjatami w dolnych połaciach. Wszystkie elewacje są symetryczne trzyosiowe i posiadają jednolity wystrój architektoniczny. Ledwie zaznaczony uskokiem wspólny cokół stanowi podstawę dla boniowanych lizen ujmujących elewacje w narożach oraz dzielących fasadę na osie. Kondygnacje wieńczy profilowany gzyms. Od frontu na osi umieszczony jest wgłębny portyk kolumnowy, którego belkowanie podtrzymują dwa filary zwężające się ku górze i dwie kolumny toskańskie. Niemal całą szerokość wnęki zajmują jednobiegowe schody prowadzące do wnętrza budynku. W skrajnych osiach fasady wykonano kwadratowe płyciny. W pozostałych elewacjach umieszczono po trzy portfenetry (w elewacji zachodniej centralny łączy salon z półkolistym tarasem). Z tarasu lustrzane schody o wachlarzowym układzie biegów prowadzą do ogrodu. Wnętrze składa się z szeregu niewielkich pokoi harmonijnie rozmieszczonych wokół korytarza głównego rozplanowanego na osi wejścia. Prowadzi on do największej sali, połączonej z salonikiem narożnym, zajmując wraz z nim całą szerokość traktu zachodniego. Pozostałe mniejsze pokoje dostępne są z bocznych korytarzy poprzecznych. Wnętrza pomieszczeń przykryte są sufitami z fasetami zdobionymi profilowaniem [14].

Pomnik Jana III Sobieskiego

Pomnik Jana III Sobieskiego jest rzeźbą dłuta Franciszka Pincka [29], na co wskazuje jego podpis umieszczony od frontu [45]. Została zaprojektowana najpewniej przez Andrzeja Le Bruna [29]. Wykonanie zlecił Stanisław August Poniatowski, by w ten sposób uczcić wodza bitwy wiedeńskiej. W obliczu wojny rosyjsko-tureckiej i spodziewanego sojuszu polsko-rosyjskiego dążył tym do podsycania nastrojów antytureckich [29]. W 1784 roku polecił Marcellowi Bacciarellemu wykonać projekt i kosztorys mostu ze statuą [45]. Prace rozpoczęto w 1787 roku. Wzorem był pomnik Jana III Sobieskiego na koniu z pałacu w Wilanowie [29] oraz konny pomnik Ludwika XIV autorstwa Gianlorenza Berniniego [30]. To największa rzeźba w Łazienkach [46], umieszczona na osi widokowej Pałacu na Wyspie [45]. Latem na pomniku gniazdują setki pająków.

Odsłonięcie odbyło się 14 września 1788 roku, w 105 rocznicę odsieczy wiedeńskiej [29]. Podczas odsłonięcia król zorganizował widowisko. Z tej okazji zbudowano między Białym Domem a Pomarańczarnią drewniany amfiteatr na sześć tysięcy widzów [32], który tworzyły przybrane adamaszkiem cztery loże dla widzów i cztery bramy, ozdobione herbami Stanisława Augusta, Jana III, Korony i Litwy. Pośrodku urządzono tak zwany karuzel rycerski, gdzie paziowie i kadeci zbierali kopiami pierścienie zawieszone na drewnianych słupach, strzelali z pistoletów do figur murzyńskich czy ścinali pałaszami i podnosili szablami rozrzucone na podeście „głowy”. W zawodach brało udział siedem czteroosobowych zespołów [40]. Oglądało ich 30 tysięcy mieszkańców Warszawy, którzy zapełnili zbocze skarpy (siedzieli nawet na drzewach). Wykonano iluminację pałacu, ogrodu i nowego pomnika, a także kosztowne fajerwerki [32]. Na posągiem króla wzniesiono bramę triumfalną, nad brzegami kanału i stawu ustawiono słupy rycerskie z różnymi elementami oręża, a dziedziniec i szpalery ogrodowe oświetlały latarnie. Dla wybranych w teatrze Starej Pomarańczarni przygotowano przedstawienie [40]. Zaprezentowano balet heroiczny, powstała też kantata ze słowami Adama Naruszewicza i muzyką Marcina Kamieńskiego [35]. Kolację w Pałacu na Wodzie wydano dla 600 gości [40].

Pomnik nie został jednak dobrze odebrany. Na drugi dzień po uroczystości podobno pojawił się na nim rymowany napis: „Bohaterowi Wiednia, co chrześcijan zbawił, Piękny pomnik z kamienia Stanisław wystawił, Dwakroć złotych kosztował - trzykroć bym dołożył By Stanisław skamieniał, a Jan III ożył” [29] czy w innych wersjach „Sto tysięcy kosztuje, ja bym dwakroć łożył, Żeby Jaś ożył, a Staś się położył” [11] albo „Sto tysięcy karuzel ja bym trzykroć łożył, Żeby Stanisław umarł, a Jan Trzeci ożył” [40].

Wokół pomnika podczas Powstania Listopadowego w 1830 roku zgromadzili się powstańcy, do których dołączyli belwederczycy, razem ruszając na Arsenał [29]. Obraz Kossaka, przedstawiający tamte wydarzenia pokazuje strzelaninę przy samym pomniku, której w rzeczywistości nie było [36].

W 1906 roku z powodu aktów wandalizmu planowano odlanie nowego posągu w brązie lub przeniesienie pomnika w bezpieczniejsze miejsce [37]. Nie doszło to jednak do skutku, a pomnik przetrwał bez uszkodzeń obie wojny światowe. W 1947 roku przeszedł gruntowną renowację [29].

Przy pomniku ma miejsce kluczowa scena w filmie Spona z 1998 roku [59]. W 1999 roku pomnik został częściowo zdewastowany. Trzeba było odrestaurować urwaną rękę Turka i zniszczone napisy [29]. Rekonstrukcję przedramienia lewej ręki Turka prowadzono jednak bez zgody konserwatora, a autor nie posiadał uprawnień konserwatorskich. Na cały obiekt nałożono wtedy patynę [46]. W 2001 roku wichura strąciła głowę króla do kanału [29]. Fundusze na odnowienie rzeźby przekazała wówczas dyrekcja hotelu Sobieski [34]. W 2012 roku pomnik został poddany renowacji [31].

Pomnik jest wykonany z bloku szydłowieckiego piaskowca [29], obrobionego jeszcze za życia Jana III Sobieskiego [30]. Postument, na którym ustawiony jest pomnik, również wykonano z piaskowca szydłowieckiego o barwie żółtawo-szarej, cieplejszej w odcieniu niż sam pomnik [46]. Monument ma około czterech metrów wysokości. Składa się z trzech części. Główna, środkowa to król na koniu w zbroi rycerskiej [29], w rozwianym płaszczu [34] i hełmie z pióropuszem tratujący [29] dwóch powalonych Turków. Sobieski ma strój rzymskiego żołnierza [30]. Lewa ręka trzyma uzdę spinającą konia do skoku, prawa dzierży buławę, znak władzy królewskiej [34]. Obiekty po stronie zachodniej i wschodniej rzeźby władcy, przedstawiają tarcze z inskrypcjami, wsparte na zdobycznej broni (pikach, halabardach, buńczukach, oraz grotach strzał) i zarzuconych na nie szatach tureckich. W dolnej części umieszczono kule armatnie z łańcuchami [46]. Napis na prawej tarczy głosi „Janowi III, królowi Polski i Wielkiemu Księciu Litewskiemu, Ojczyzny i sojuszników obrońcy, któregośmy postradali roku 1696. Stanisław August Król Roku 1788”. Z lewej strony umieszczono ten sam napis po łacinie [29]. Jest to rzeźba typowo barokowa, jedyny wykonany na zamówienie Stanisława Augusta pomnik wolnostojący (oraz drugi wówczas w Warszawie po kolumnie Zygmunta) [30].

Most

Ulica Agrykola została zaprojektowana i wybudowana w latach 1777-1779 przez inżyniera królewskiego, Karola Ludwika Agricolę w wąwozie dawnego strumienia na terenie Łazienek Królewskich [46]. Był to spadzisty zjazd do pałacu, nazwany obecnie jego imieniem [36]. Podobno droga w miejscu pomnika ma profil litery U, aby zjeżdżające karety samoistnie wyhamowywały.

W latach 1779-1780 wzniesiono jednoprzęsłowy kamienny most przez kanał według projektu architekta Dominika Merliniego [46]. Mostek miał początkowo jedno przęsło [38]. W 1787 roku poszerzono go w kierunku wschodnim o dwa przęsła. W części środkowej (od północy), dobudowano człon z arkadą na którym umieszczono postument z pomnikiem [34]. Most na całej długości otoczono kamiennymi słupami i żelazną poręczą. Pomnik oddzielono od jezdni mostu żelaznymi sztachetami. Wyprostowano wówczas nieregularną linię brzegów północnego stawu. Most został ustawiony asymetrycznie względem pałacu [46]. Most nazywano, z racji pomnika, Mostem Sobieskiego [29].

W 1932 roku na moście znajdowała się nawierzchnia z bruku kamiennego, a w 1955 roku występuje już nawierzchnia asfaltowa. Między 1955 a 1972 rokiem dokonano poszerzenia mostu na południe o około dwa metry. Dodano wtedy do każdego przęsła kontynuację konstrukcji w postaci sklepień o pierwotnej formie i krzywiźnie, lecz wykonanych w betonie żwirowym. Kamieniarkę mostu oraz kamienne słupy balustrady przeniesiono. Prawdopodobnie w tym samym okresie pod chodnikiem wykonano kanał techniczny o konstrukcji żelbetowej, w którym poprowadzono instalację gazową zasilającą latarnie uliczne oraz instalacje elektryczne i telefoniczne [46].

W 2012 roku nastąpiła wymiana asfaltu na moście na bruk. Odnowiono też pomnik. Wykonawcą prac było Przedsiębiorstwo Konserwacji Zabytków Mateusz. Nad arkadami położono dziesięciocentymetrowej grubości żelbetową płytę [38]. Remont trwał cztery miesiące i kosztował 1.13 mln zł [44].

Most jest konstrukcją trójprzęsłową o równych przęsłach. Całkowita długość to około 34 metry, przy szerokości 9.6 metra w przęsłach skrajnych oraz 13.4 metra w przęśle środkowym (wraz z cokołem pod pomnik). Wysokość mostu mierzona od lustra wody do poziomu jezdni stanowi ok. 3.2 metra. Rozpiętość przesklepionych przęseł w świetle mierzona wzdłuż osi mostu to 5.9 metra. Najstarsze przęsło od strony zachodniej zostało wykonane jako kamienne z piaskowca, prawdopodobnie szydłowieckiego, z dużych ciosów rzędu 60 cm. Dwa pozostałe przęsła wymurowano o identycznej krzywiźnie z cegły pełnej ceramicznej na zaprawie wapiennej. Podniebienia tych przęseł są otynkowane tynkiem cementowym na siatce podtynkowej stalowej, podobnej do siatki Ledóchowskiego. Od strony południowej zewnętrzny pas mostu o szerokości dwóch metrów wylano z betonu konstrukcyjnego żwirowego. Każde z przęseł wykonano z przegubem w kluczu. Elewacje zostały oblicowane płytami kamiennymi z piaskowca grubości 8-16 cm. Cokoły na stykach z wodą wykonano z płyt granitowych. Na obrzeżach balustrady wykonano słupki z piaskowca ustawione w nierównych odstępach. Ich wypełnienie stanowią kraty z płaskowników stalowych. Na obu końcach mostu w chodniku zamontowano studzienki rewizyjne.

Pomnik papieski

W parku Agrykola odsłonięto 8 czerwca 2014 roku pomnik poświęcony mszy świętej, którą odprawił tu Jan Paweł II w 1991 roku podczas swojej czwartej pielgrzymki. Papież odniósł się wówczas do dziesiątego przykazania, ostrzegając przed złym wykorzystaniem rodzącej się demokracji. Mszę postanowili upamiętnić członkowie Akcji Katolickiej z parafii MB Częstochowskiej. Budowa wywołała jednak spory sprzeciw, gdy okazało się, że całkowity koszt 160 tys. zł ma pokryć dzielnica Śródmieście. Jednak radni PO i PiS większością głosów zaaprobowali sfinansowanie budowy [4].

Mierzący prawie trzy metry wysokości monolit z czarnego granitu, z wyłaniającym się u góry kryształem, zaprojektowało małżeństwo znanych architektów: Ewa i Stefan Kuryłowiczowie [4].

Kompleks sportowy

Na zachód od Ermitażu znajdują się dwa korty tenisowe Agrykola Tenis (ul. Myśliwiecka #9). W Kompleksie znajdują się także dwa boiska do koszykówki, dwa do siatkówki i jedno do piłki nożnej (Orlik pokryty sztuczną trawą, o wymiarach 52 x 30 metrów, z możliwością oświetlenia, otoczony płotem [6]). Są to jedne z pierwszych kortów tenisowych w Warszawie [8].

Kompleks został przebudowany w 2008 roku. Wcześniej na terenie boisk do koszykówki znajdowały się place asfaltowe, a na terenie boiska piłkarskiego stał budynek. Obok kompleksu, pod adresem ul. Myśliwiecka #9a działa kawiarnia Agrykola. Jej budynek istnieje co najmniej od 1987 roku.

Drugi budynek, pub Agrykola o powierzchni 37,47m2, znajduje się przy ul. Hopfera #9, w północnej części parku.

XVIII wiek i wcześniej:

W 1548 roku, po śmierci Zygmunta Starego, do Ujazdowa przyłączono zalesione tereny położone pod skarpą wiślaną, czyli tak zwany Zwierzyniec. Był to obszar, na którym swobodnie żyły dzikie zwierzęta, otoczony drewnianym ogrodzeniem. W 1674 roku Zamek wraz ze Zwierzyńcem stał się własnością Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Lubomirski zapragnął stworzyć w rozległym Zwierzyńcu samotnię. W 1720 roku Ujazdów wraz z Łazienkami przejął w dzierżawę, z rąk syna marszałka Lubomirskiego, król August II Sas. Myślą przewodnią było stworzenie zespołu parkowo-zamkowego. Największa inwestycja pochodząca z tamtych czasów to Kanał Królewski [28].

Park znajduje się na wschód od al. Ujazdowskich, które zostały wytyczone na gruntach Ujazdowa przez Augusta II jako Droga Kalwaryjska w latach 1724-1731 [7]. Wraz z Zamkiem Ujazdowskim i Kanałem Piaseczyńskim wchodzi w skład zaprojektowanego w 1731 roku założenia urbanistycznego zwanego Osią Stanisławowską. Po 1780 roku powstała aleja kasztanowa, która jest przedłużeniem alei Chińskiej z Łazienek Królewskich [2].

XIX wiek:

W 1818 roku między obecnymi ulicami Łazienkowską, Myśliwiecką, Podchorążych i Czerniakowską zaczął powstawać wielki kompleks koszarowy kawalerii rosyjskiej. Teren na zachód od ul. Myśliwieckiej był zajęty przez kirasjerów, którzy opuścili go w latach 80-tych XIX wieku. W 1898 roku urządzono tu teren rekreacyjny, w którym działalność rozpoczęło Warszawskie Koło Sportowe. Trzy pierwsze sekcje to hippiczna, tenisowa i strzelania do gołębi [23]. W 1916 roku niemiecki żołnierz Maurycy Tisch pomógł polskim sportowcom: Tadeuszowi Grabowskiemu, Józefowi Malinowskiemu oraz gronu piłkarzy i tenisistów w utworzeniu męskiej drużyny hokejowej klubu "Korona” Warszawa. Park Agrykola był pierwszym boiskiem hokejowym w Warszawie, gdzie w czasach zaboru pruskiego w parku rozgrywane były mecze hokeja na trawie [1].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Most z pomnikiem Króla Jana III Sobieskiego

[1858] Most z pomnikiem Króla Jana III Sobieskiego (źródło)

Noc Listopadowa, W. Kossak

[1898] Noc Listopadowa, W. Kossak (źródło)

Okres międzywojenny:

W okresie międzywojennym teren nie był zagospodarowany. Znajdowały się tu pojedyncze budynki u podnóża skarpy, na której znajdował się Ujazdowski Szpital Wojskowy. Kanał był nieuregulowany. Na terenie Ermitażu znajdował się ogród. Przez kanał przeprowadzonych było kilka (6-7) kładek.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

al. Agrykola

[1929] al. Agrykola (źródło)

Mostek przy ul. Agrykoli

[1931] Mostek przy ul. Agrykoli (źródło)

Pomnik Jana III Sobieskiego

[1934] Pomnik Jana III Sobieskiego (źródło)

Pomnik Jana III Sobieskiego

[1935] Pomnik Jana III Sobieskiego (źródło)

Teren parku

[1936] Teren parku (źródło)

Pomnik Jana III Sobieskiego

[1938] Pomnik Jana III Sobieskiego (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

skrzyżowanie ul. Myśliwieckiej i Agrykoli

[1940] skrzyżowanie ul. Myśliwieckiej i Agrykoli (źródło)

skrzyżowanie ul. Myśliwieckiej i Agrykoli

[1940] skrzyżowanie ul. Myśliwieckiej i Agrykoli (źródło)

Widok od strony skarpy

[1940] Widok od strony skarpy (źródło)

Agrykola

[1940] Agrykola (źródło)

Pomnik z napisami Małego Sabotażu

[1941] Pomnik z napisami Małego Sabotażu (źródło)

Odbudowa stolicy:

Po wojnie w kanale obok mostu na Agrykoli znaleziono 42 ciała [47].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Pomnik Sobieskiego

[1947] Pomnik Sobieskiego (źródło)

pomnik Jana III Sobieskiego

[1950] pomnik Jana III Sobieskiego (źródło)

Czasy PRL-u:


Czasy PRL-u

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Mostek przy ul. Agrykoli

[1969] Mostek przy ul. Agrykoli (źródło)

Przemiany 1989-2000:

Ponoć często można tu było spotkać biegającą drużynę Legii. Z opowiadań wynika, że biegali ten dystans za karę (prawie 2 km) [26].

XXI wiek:

Na opuszczonych boiskach wzdłuż ogrodzenia Ermitażu przed 2001 rokiem powstały korty tenisowe.

W 2008 roku przeprowadzono rewaloryzację parku [1].

W 2011 roku ciągom pieszym biegnącym wzdłuż Kanału Piaseczyńskiego od ul. Myśliwieckiej do Zamku Ujazdowskiego nadano nazwy: aleja Radiowej Trójki (po stronie północnej) i aleja Georgea Harrisona (po stronie południowej) [18]. Istniały one co najmniej od lat międzywojennych, jednakże wcześniej nie miały nazwy. Nazwa Alei Radiowej Trójki została nadana na wniosek ówczesnej dyrektor programu 3 Polskiego Radia Magdy Jethon. Wzdłuż alejki umieszczono dwie muzyczne ławeczki, które umożliwiają posłuchanie fragmentu archiwalnego nagrania Listy Przebojów Trójki i baśni w interpretacji dziennikarzy Trójki [52]. Po uroczystym przecięciu wstęgi przez prezydenta Bronisława Komorowskiego i Annę Nehrebecką odbył się koncert zespołu Myslovitz [3].

9 czerwca 2014 roku w parku odsłonięto pomnik upamiętniający mszę odprawioną w tym miejscu przez Jana Pawła II [1].

Prace nad kolejną modernizacją parku rozpoczęto w sierpniu 2014 roku. Wymieniono zniszczone nawierzchnie, oświetlenie i małą architekturę. Zasadzono też kilka tysięcy różnego rodzaju roślin. W parku pojawiła się asfaltowa ścieżka rowerowa wzdłuż głównej alei o długości około 350 metrów. 10 lipca 2015 roku Park Agrykola został po remoncie oddany do użytku. Uroczystego otwarcia parku dokonali Zastępca Burmistrza Dzielnicy Śródmieście, Marcin Rzońca oraz Dyrektor Zarządu Terenów Publicznych, Renata Kaznowska [16].

Obok boisk pomiędzy ul. Agrykola i al. Tomasza Hopfera została ustawiona w 2017 roku automatyczna toaleta miejska [57]

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Teren parku

[2010] Teren parku (źródło)

pomnik Jana III Sobieskiego

[2010] pomnik Jana III Sobieskiego (źródło)

Ulica George-a Harrisona

[2011] Ulica George-a Harrisona (źródło)

Pomnik Sobieskiego

[2011] Pomnik Sobieskiego (źródło)

Pomnik Sobieskiego - tarcza

[2011] Pomnik Sobieskiego - tarcza (źródło)

Remont mostu

[2012] Remont mostu (źródło)

Remont mostu

[2012] Remont mostu (źródło)

Aleja George-a Harrisona

[2013] Aleja George-a Harrisona (źródło)

Aleja George-a Harrisona

[2013] Aleja George-a Harrisona (źródło)

Aleja George-a Harrisona

[2013] Aleja George-a Harrisona (źródło)

Aleja Radiowej Trójki

[2014] Aleja Radiowej Trójki (źródło)

Kanał Piaseczyński

[2016] Kanał Piaseczyński (źródło)

Plac na terenie parku

[2016] Plac na terenie parku (źródło)

Plac na terenie parku

[2016] Plac na terenie parku (źródło)

Plac na terenie parku

[2016] Plac na terenie parku (źródło)

Kanał Piaseczyński

[2016] Kanał Piaseczyński (źródło)

Korty tenisowe

[2016] Korty tenisowe (źródło)

Plac zabaw

[2017] Plac zabaw (źródło)

Plac zabaw

[2017] Plac zabaw (źródło)

Plac zabaw

[2017] Plac zabaw (źródło)

al. Tomasza Hopfera 9

[2017] al. Tomasza Hopfera 9 (źródło)

al. Tomasza Hopfera 9

[2017] al. Tomasza Hopfera 9 (źródło)

al. Tomasza Hopfera 9

[2017] al. Tomasza Hopfera 9 (źródło)

Lokalizacja toalety

[2017] Lokalizacja toalety (źródło)

Aleja Radiowej Trójki

[2017] Aleja Radiowej Trójki (źródło)

Ulica Agrykola

[2017] Ulica Agrykola (źródło)

Alejka prowadząca do Zamku Ujazdowskiego

[2018] Alejka prowadząca do Zamku Ujazdowskiego (źródło)

Opis przygotowano: 2017-11