Kopulaki


Kopulaki

To zapomniane obecnie osiedle domków jednorodzinnych z przełomu lat 50-tych i 60-tych XX wieku jest unikalne dla architektury Warszawy. Domki mają bowiem konstrukcję złożoną z dwóch lub trzech kopuł wykonanych jako prefabrykaty, przez co wyglądają jak osiedle UFO albo wioska Smerfów. Jedną z przyczyn ich powstania było obejście ówczesnych limitów powierzchni. Władze nie patrzyły jednak przychylnie na prywatną inicjatywę warszawskich naukowców, przez co powstało zaledwie dziesięć domków.

przedszkoleprzedszkolerejestr zabytkówrejestr zabytkówzabudowa jednorodzinnazabudowa jednorodzinnazabudowa wielorodzinnazabudowa wielorodzinnazabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   ulica 1 Sierpnia, ulica Leżajska, ulica Ustrzycka
  • Rok powstania:  1956-1966
  • Obszar MSI:  Okęcie
  • Wysokość:   4 m
  • Funkcja:  mieszkaniowa
  • Styl:  modernizm
  • Związane osoby: Iwanicki Andrzej

Opis urbanistyczny:

Osiedle Zakątek tworzą eksperymentalne modernistyczne domki kopułowe (inne nazwy to Kopulaki, Okrąglaki, Grzybki) [3], wykonane w technologii monolitycznej, łupinowej. Pierwotnie osiedle liczyło cztery domki dwukopułowe i sześć trzykopułowych [1]. Projekt domków trzykopułowych został zastrzeżony w urzędzie patentowym [11]. Pięć najmniej przekształconych domków znajduje się w Gminnej Ewidencji Zabytków [5].

Dom wbrew oryginalnej formie był tani i łatwy w budowie. Powodem tego były powtarzalne elementy konstrukcyjne (prefabrykaty). Kopuły miały konstrukcję żelbetową, wykonaną z powtarzalnych czterdziestu części, które następnie zbrojono i zalewano betonem, tworząc jednorodną łupinę o promieniu wewnętrznym 3.30 m [11]. Dźwig ustawiał fragmenty, trzeba było je złączyć z fundamentami i ze sobą nawzajem. Z zewnątrz należało wyciąć otwory drzwi i okien [5]. Konstrukcja u podstawy przechodziła w tambur o wysokości 50 cm. Kopuły ocieplano od zewnątrz plastrami pumeksu (o grubości 10 cm [10]) i tynkowano [11]. Forma służyła wielokrotnie do budowy wszystkich domów [9].

Wewnątrz pierwszej z kopuł mieścił się przestronny salon o powierzchni 35 m2, kolejne kopuły były podzielone ścianami wydzielając pomieszczenia (kuchnię, sypialnie i pomieszczenia sanitarne [1]). Centralną częścią budynku był sześciokątny element, zwieńczony płaskim stropem, w którym zaprojektowano jadalnię [11] z dwustronnym kominkiem otwierającym się na salon [10]. Duże okna sięgały do samej podłogi, jedno od frontu nad garażem, drugie od strony mini-ogródka na zapleczu [2]. Okna zostały zaprojektowane w formie wystających lunet, wylewanych osobno na dostawnych szalunkach skrzynkowych [11]. Każdy budynek miał piwnicę, niektóre również garaż [1].

Niektóre ściany zewnętrzne pokrywano mozaiką, wykonaną z kolorowych płytek ceramicznych. Charakter salonu podkreślała okładzina kominka wykonana z kamienia łamanego. Podłogi w pomieszczeniach zostały wykonane ze sztucznego, barwionego marmuru (estrichgips) lub PCV. Podłogi kuchni i łazienki wyłożono charakterystyczną, kultową już dziś mozaiką z małych, czarno-białych płytek w formie szachownicy. Na ścianach kuchni i łazienki przewidziano białą glazurę [1]. Zabudowa wnękowa została pociągnięta białą farbą olejną. Kopuły pokrywały farby nitro w jasnych kolorach [10].

Wyzwaniem było wyposażenie w podstawowe meble i przedmioty użytkowe [1], gdyż domki były nieustawne [3]. Według projektu autora osiedla powstała zabudowa użytkowa w postaci szaf i pawlaczy [1]. Również wszystkie instalacje (wodno-kanalizacyjna i grzewcza) musiały być dostosowane do zakrzywionych ścian [11].

Według niektórych dzięki ociepleniu pumeksem zimą jest bardzo ciepło i koszty ogrzewania nie są wysokie, a latem panuje przyjemny, chłodny mikroklimat [10]. Konstrukcja w kształcie grzybka powoduje wymuszoną cyrkulację powietrza, przez co nawet niewielki kominek jest w stanie ogrzać cały domek [5]. Inne źródła podają, że domy o ścianie z litego betonu były zimne i potrzebowały mocnego ogrzewania [9]. Grzybek nie łapie też wilgoci, bo wszelkie opady po prostu po nim spływają [5].

Być może powodem oryginalnych kształtów była próba obejścia ówczesnych norm budowlanych [2]. Zgodnie z przepisami powierzchnia domów jednorodzinnych nie mogła przekroczyć 110 m2 (powierzchnia domków trzykopułowych wynosiła oficjalnie 92 m2, a dwukopułowych 55 m2) [1]. Przepisy mówiły jednak, że liczy się jedynie metraż tej części pomieszczeń, której wysokość przekracza 2.20 m [3], przez co faktyczna powierzchnia domków trzykopułowych wynosiła 127 m2 [1].

Obiekty, pomniki, tablice:

Na osiedlu oprócz domków kopułowych (ul. Ustrzycka #4, #6, #8 i ul. 1 sierpnia 25, w pierwotnym kształcie zachowane są dwa domki [8]), znajdują się również normalne budynki pod adresami: ul. Ustrzycka #2, 10, #11, 12 i #13. Przebudowane zostały kopulaki przy ul. Ustrzyckiej #1, #3 i #9, natomiast kopulaki przy ul. Ustrzyckiej 5, #7 i ul. 1 sierpnia 27 zostały zburzone i w ich miejscu powstała nowa zabudowa.

W budynkach przy ul. Ustrzyckiej 10# i #12 znajduje się Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk, Zakład Biologii Antarktyki [14]. Składa się z dwóch czterokondygnacyjnych budynków biurowych o łącznej powierzchni użytkowej 428.80 m2 [15].

Przy ul. Ustrzyckiej #5 działa Polsko-Szwajcarski Instytut Rehabilitacji Dentystycznej [16].

Przy ul. 1 Sierpnia #25 zlokalizowany jest Niepubliczny Żłobek „Zakątek Radości - Pod Zaczarowanym Grzybkiem” (dawniej Żłobek Pod Zaczarowanym Grzybkiem). Wokół budynku o powierzchni 125 m2 znajduje się 400 m2 ogrodu. Do dyspozycji dzieci jest odrębna szatnia, jadalnia, dwie sypialnie, przystosowana toaleta oraz dwie duże i kolorowe sale zabaw. Plac zabaw jest ogrodzony i może służyć do zabawy dla starszych dzieci, a werandowania dla młodszych [17].

Stosunkowo nowa inwestycja przy ul. 1 Sierpnia #27 (budowę zakończono w 2012 roku [19]) to pięciokondygnacyjny budynek mieszkalny (19 lokali), z częścią usługową w parterze (2 lokale usługowe), z jednokondygnacyjnym garażem podziemnym [18]. Inwestorem był J.J. Investment [19].

XVIII wiek i wcześniej:


XVIII wiek i wcześniej

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

XIX wiek:


XIX wiek

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Okres międzywojenny:


Okres międzywojenny

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:


II wojna światowa i Powstanie Warszawskie

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Odbudowa stolicy:

Przed budową osiedla były w tym miejscu pola ziemniaków i kapusty [1].

Domki miały być odpowiedzią na budownictwo socrealizmu [6]. Powstały jako jedno z pierwszych osiedli domków jednorodzinnych po odwilży 1956 roku [8] z prywatnej inicjatywy środowiska warszawskich naukowców. Założone Spółdzielcze Zrzeszenie Budowy Domów Jednorodzinnych Zakątek zakupiło od prywatnych właścicieli teren na peryferiach [1]. Pomysł zbudowania taniego domu jednorodzinnego przyciągnął 75 chętnych. Projekt opracował architekt i wynalazca, inż. Andrzej Iwanicki (chociaż pojawiło się również nazwisko Stanisława Janickiego jako autora). Domy miały być tanie (poniżej 200 tys. zł). Władze pierwotnie zgodziły się na budowę domków, lecz w tracie prac część terenu przeznaczyły pod budowę bloków. Miejsca, zamiast planowanych 75, pozostało na 14 domów, co znacznie zwiększyło koszty budowy [12]. Władze nie patrzyły przychylnym okiem na prywatny projekt, spółdzielnia borykała się też z coraz to nowymi problemami natury prawnej [5].

Czasy PRL-u:

Nazwa ul. Ustrzyckiej została nadana w 1962 roku [7]. W latach 60-tych XX wieku przywożono tu wiele wycieczek, by pokazać osiedle domków w kształcie igloo. Atrakcją był zarówno nietypowy kształt domków, jak i zastosowana technologia takiego budownictwa [13].

Do 1966 roku powstały cztery domki dwukopułowe i sześć trzykopułowych [8]. W tym samym roku Spółdzielnię postawiono w stan likwidacji, a wykończeniem i budową kolejnych budynków członkowie mieli zająć się we własnym zakresie [1]. Zapewne prace budowlane zakończono na początku lat 70-tych XX wieku [12].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Ustrzycka 6

[1971] Ustrzycka 6 (źródło)

Osiedle

[1973] Osiedle (źródło)

Przemiany 1989-2000:


Przemiany 1989-2000

Niestety nie wiemy nic o tym miejscu w wybranym temacie.

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Teren osiedla

[1990] Teren osiedla (źródło)

XXI wiek:

Z czasem domki zostały przez właścicieli zburzone lub przebudowane [1]: między rokiem 1990-2001 zburzono dwa domki (ul. Ustrzycka 3 i 5), a budynek przy ul. Ustrzyckiej 1 przebudowano. W latach 2010-2011 zburzono domek przy ul. 1-ego Sierpnia 27 i w jego miejscu zbudowano blok mieszkalny.

Obecnie pozostałe domki stoją puste, niszczejąc lub zostały wciśnięte pod część biurowca lub stały się częścią „greckiej willi” [2]. Jedynie dwa z nich zachowały oryginalną formę (jeden z nich w 2013 roku zamienił się w żłobek [12]) [2].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Osiedle

[2008] Osiedle (źródło)

Osiedle

[2008] Osiedle (źródło)

Osiedle

[2008] Osiedle (źródło)

Mozaika

[2009] Mozaika (źródło)

Domek

[2009] Domek (źródło)

Domek

[2009] Domek (źródło)

Domek

[2009] Domek (źródło)

ul. 1 Sierpnia 27 - wizualizacja

[2012] ul. 1 Sierpnia 27 - wizualizacja (źródło)

Siedziba Zakładu Biologii Antarktyki

[2012] Siedziba Zakładu Biologii Antarktyki (źródło)

Budynek przy ul. 1 Sierpnia 27

[2013] Budynek przy ul. 1 Sierpnia 27 (źródło)

Ustrzycka 1

[2013] Ustrzycka 1 (źródło)

Ustrzycka 4

[2013] Ustrzycka 4 (źródło)

Ustrzycka 8

[2013] Ustrzycka 8 (źródło)

Ustrzycka 7

[2013] Ustrzycka 7 (źródło)

Ustrzycka 9

[2013] Ustrzycka 9 (źródło)

Domki

[2013] Domki (źródło)

Domki

[2013] Domki (źródło)

Przedszkole

[2015] Przedszkole (źródło)

Kopulaki

[2015] Kopulaki (źródło)

Kopulaki

[2015] Kopulaki (źródło)

Kopulaki

[2015] Kopulaki (źródło)

Domki

[2015] Domki (źródło)

Domki

[2015] Domki (źródło)

Teren osiedla

[2018] Teren osiedla (źródło)

1 Sierpnia 27

[2018] 1 Sierpnia 27 (źródło)

Ul. Ustrzycka

[2018] Ul. Ustrzycka (źródło)

Ul. Ustrzycka 2

[2018] Ul. Ustrzycka 2 (źródło)

Ul. Ustrzycka 3/5

[2018] Ul. Ustrzycka 3/5 (źródło)

Ul. Ustrzycka 13

[2018] Ul. Ustrzycka 13 (źródło)

Ul. Ustrzycka 12

[2018] Ul. Ustrzycka 12 (źródło)

Ul. 1 Sierpnia 27

[2018] Ul. 1 Sierpnia 27 (źródło)

Domki

[2019] Domki (źródło)

Domki

[2019] Domki (źródło)

Domki

[2019] Domki (źródło)

Domki

[2019] Domki (źródło)

Opis przygotowano: 2019-01