Park Karola Beyera (2.27 ha [2]) znajduje się po północnej stronie torów kolejowych dworca Warszawa Powiśle, pomiędzy ul. L. Kruczkowskiego i ul. Smolną. Od północy graniczy z murem klasztoru Szarytek. Jest usytuowany częściowo na skarpie wiślanej [1]. Dawniej nosił nazwę Parku Czerwonego Krzyża [2]. Prowadzi przez niego Aleja Pasierba. Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów parku są szerokie, stare schody na skarpie [5].

Klub Bankowca

Przy ul. Smolnej #6 z inicjatywy środowiska bankowego zrzeszonego w Związku Banków Polskich w 1996 roku powstał w zachowanym XIX-wiecznym budynku szpitala (wpisanym do rejestru zabytków w 1988 roku pod numerem 330-A [6]) Klub Bankowca [8] państwa Kręglickich [19] oraz restauracja o tej samej nazwie [6]. Park pełni teraz częściowo rolę parkingu dla samochodów biznesmenów, gdyż ścieżki obok Klubu są zazwyczaj zastawione autami [5].

Centrum Przedsiębiorczości

Przy ul. Smolnej #4 został w latach 2011-2012 wybudowany budynek Centrum Przedsiębiorczości Smolna, należący do Biura Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego Urzędu m.st. Warszawy [6]. Projekt był w 85% dofinansowany z Unii Europejskiej [9]. W budynku mieści się m.in. kawiarnia Zielony Niedźwiedź [6].

Pod nową funkcję zaadaptowano jeden z dawnych budynków kompleksu szpitala PCK. Kamienica z XIX wieku została podwyższona. Przed modernizacją parterowy obiekt pełnił rolę warsztatu samochodowego. Stopień zniszczenia zabytkowego budynku spowodował, że z oryginalnego założenia pozostawiono jedynie dwie ściany zewnętrzne. Pozostałe elementy, włącznie z przybudówkami, wyburzono. Budynek jest wyższy od pierwotnego obiektu o dwie kondygnacje. Rozpoznawalnym elementem jest przeszklona bryła pierwszego piętra. Architekci postanowili odsłonić oryginalne ceglane mury. Cegła widoczna jest także we wnętrzach. Powiększono okna, które obecnie sięgają do podłogi. Szklany kubik na pierwszym piętrze został zaaranżowany na przestrzeń biurową. Znalazło się tu miejsce dla urzędników świadczących usługi prawne i doradcze. Parter został przeznaczony na salę konferencyjną oraz kawiarnię z możliwością połączenia tych pomieszczeń. Całość założenia została wkomponowana w zieloną przestrzeń parkową [25]. Projektantem jest Radosław Guzowski, a wykonawcą robót konsorcjum utworzone przez ROSA-BUD [26]. Powierzchnia całkowita wynosi 1399 m2 [27].

W XVIII i XIX wieku na terenach Parku znajdowały się sady lub grunty orne. Widać je na archiwalnych planach jeszcze w 1862 roku. Od Nowego Światu prowadziła ku nim ul. Smolna Górna, zakręcając przez skarpą na południe. W XVIII wieku był to trakt schodzący ze skarpy w coraz głębszym wąwozie [6].

W 1846 roku w kamieniczce przy Smolnej znajdował się szynk ze sklepem i lokalem na restaurację. Poniżej skarpy, naprzeciwko młyna parowego został urządzony ogród rozrywkowy zwany Praterem. Był to ogród fruktowy i warzywny, z oddzielnym ogródkiem z altanami, kręgielnią, młyńskim kołem i huśtawkami. Ogród był miejscem rozrywki robotników z sąsiednich zakładów przemysłowych i mieszkańców Powiśla. Teren należał do kasjera rządowej Fabryki Machin Parowych. Kasjerowi przydarzyły się jak to wtedy określano „defekty w funduszach fabrycznych”. Celem zabezpieczenia tych należności władze skarbowe wstawiły Prater na licytację i przekazały posesję Górnictwu Krajowemu.

W 1859 roku w ogrodzie wprowadzono nowe urządzenia, pojawiła się wzniesiona dla muzyki orkiestra [31]. Następnie przekazano posesję Zgromadzeniu Elżbietanek.

Szpital Polskiego Czerwonego Krzyża

Po upadku powstania styczniowego w 1863 roku rosyjskie władze wojskowe wybudowały tutaj koszary dla stacjonującej wówczas w Warszawie armii carskiej. Rozlokowano je wśród gęsto zadrzewionego zbocza skarpy. W 1888 roku zabudowania przekazano założonemu wtedy w Warszawie Zgromadzeniu Rosyjskich Sióstr Miłosierdzia pod wezwaniem św. Elżbiety (Elżbietanek) [18]. Zgromadzenie prowadziło ambulatorium, aptekę przyszpitalną i Rosyjską Szkołę Pielęgniarek [21]. Opiekunką zgromadzenia była Natalia Kożuchowa, żona ówczesnego generała-lejtnanta warszawskiego oddziału wojsk carskich. Celem zgromadzenia było udzielanie bezpłatnej pomocy medycznej ubogiej ludności, bez różnicy wyznania i narodowości, a także szkolenie sióstr miłosierdzia w niesieniu pomocy chorym i rannym ofiarom nieszczęść zbiorowych, w czasie epidemii chorób zakaźnych oraz opieka nad chorymi w szpitalach cywilnych i wojskowych [18].

Dzięki wsparciu finansowemu rosyjskich władz rządowych, bogatych kupców rosyjskich oraz wysokich urzędników wojskowych w budynkach stojących u zbiegu ulicy Smolnej i alei Jerozolimskich urządzono w 1895 roku szpital, zwany „barakiem leczniczym” (Szpital Rosyjskiego Czerwonego Krzyża im. Sobańskich [21]). Były w nim dwa 24-łóżkowe oddziały: wewnętrzny i chirurgiczny, oraz ambulatorium dla przychodzących chorych. Szpitalem zarządzali i pracowali w nim Rosjanie. W 1901 roku szpital przekazano pod zarząd Rosyjskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża. Protektorką szpitala była żona generał-gubernatora Warszawy, Josifa Hurki. W kaplicy szpitalnej powiedziała, że dopóki istnieć będzie Rosja, w szpitalu tym nie stanie noga polskiego lekarza. W 1911 roku oddziałem chorób wewnętrznych im. Marii Aleksandrowy, zarządzał internista dr Aleksy Keller, a oddziałem chirurgicznym im. Aleksandra II, chirurg dr Ed. Frantzke [18].

Jako droga dojazdowa do szpitala od strony wschodniej w latach 1897-1898 powstała ulica Czerwonego Krzyża (stąd jej nazwa) [24]. Ulicę poszerzono w 1900 roku [20].

Gdy 1 sierpnia 1915 roku wojska niemieckie dotarły do Warszawy, rosyjski personel szpitala ewakuował się. Przy pozostawionych pacjentach stanęły wówczas polskie sanitariuszki-ochotniczki. Zaczęto zwozić rannych rosyjskich jeńców wojennych, rannych żołnierzy włoskich i francuskich, a także oficerów i szeregowców armii niemieckiej i Austriaków. Za opiekę lekarską nad swoimi rannymi niemieckie władze wojskowe płaciły szpitalowi po trzy marki dziennie za każdego chorego. W tym czasie Polski Komitet Pomocy Sanitarnej podjął decyzję o przejęciu szpitala do swoich potrzeb i przeniesienia do niego Szpitala św. Michała z ulicy Elektoralnej 2 [18].

W szpitalu z 150 łóżkami, urządzono oddziały wewnętrzny, chirurgiczny i ginekologiczny. Dyrektorem szpitala został dr Wacław Dobrowolski [18] Razem z dr. Dobrowolskim na Smolną przeszli ze szpitala św. Michała przełożona sióstr Julia Świdówna i felczer Kazimierz Chmielewski [21]. W szpitalu urządzono od podstaw trzy oddziały: wewnętrzny, chirurgiczny i ginekologiczny [21]. Do 1916 roku szpital zachował charakter placówki Rosyjskiego Czerwonego Krzyża [18].

W skład przejętego przez Komitet Szpitala przy Smolnej wchodziło siedem pawilonów oraz kilka budynków technicznych. Oprócz dwóch pawilonów stojących naprzeciwko siebie w pobliżu wejścia od ul. Smolnej 6 było jeszcze pięć luźno stojących, rozlokowanych aż ulic: Solec, Książęca i Czerwonego Krzyża. Teren szpitala był ogrodzony. Od ul. Smolnej można było przedostać się przez [21] bramę główną i dalej schodkami w dół szło się do poszczególnych pawilonów [18], natomiast wejście z bramą wjazdową znajdowało się przy ul. Czerwonego Krzyża 5/7 [21].

Pawilon bramny

Mały pawilon po prawej stronie wejścia od ul. Smolnej powstał około 1839 roku według projektu Józefa Lessela [11]. Był to mały budynek mieszkalny, przeznaczony dla służby szpitalnej [18], murowany, piętrowy [32]. Budynek wzniesiono dla Ignacego Bruszewskiego w miejscu drewnianego dworku Potockich. Od 1846 roku wchodził on w obszar kompleksu rozrywkowego Prater (130 tys. łokci [32]). W 1881 roku przeszedł w ręce Elżbietanek, które urządziły w nim lazaret, a od 1883 roku stał się częścią szpitala [11]. Wejście wiodło z naroża ul.Smolnej i al. Jerozolimskiej przez furtkę w żeliwnym parkanie na podmurówce. Pełnił funkcje administracyjne oraz mieszkalne. Na parterze zamieszkała przełożona elżbietańskiej wspólnoty RTCK, na piętrze zaś siostry miłosierdzia [32]. Został rozbudowany pod koniec XIX wieku o trzy lub cztery osie w kierunku północnym. Rozebrano go częściowo w trakcie budowy tunelu linii średnicowej, a całkowicie po II wojnie światowej [11].

Pawilon I

Pawilon został wybudowany w latach 1883-1885 [32] w głębi zadrzewionego ogrodu, na wprost ul. Smolnej, za pawilonem II i pawilonem bramnym [13]. Obiekt uroczyście poświęcono 14 listopada 1885 roku. Powstał według projektu inżyniera wojskowego, kapitana rezerwy, K. F. Rejna. Był to trzykondygnacyjny budynek z poddaszem. Dwie dolne kondygnacje były murowane, a trzecia i poddasze drewniane [32]. Został rozebrany po II wojnie światowej [13]. Na parterze umieszczono pierwszy oddział chirurgiczny, którego ordynatorem był dr Wacław Dobrowolski [21]. Od strony skarpy znajdowała się też apteka szpitalna [18]. Na pierwszym piętrze ulokowano drugi oddział chirurgiczny [21] im. cesarza Aleksandra II-go. Za recepcją w kierunku wschodnim był oddział dla bezpłatnych pacjentów. Leczono ich w długim pokoju z 24 bezpłatnymi łóżkami. Ponadto była tu łaźnia i gabinet opatrunkowy. Oddział korzystał też z poddasza, gdzie znajdował się od wschodu przestronny taras. Po długiej drewnianej kładce wiodła do pawilonu droga na drugie piętro. Z recepcji prowadziły w dół schody na wysoki parter, gdzie od zachodu (oddzielony od reszty budynku) mieścił się oddział dla płatnych pacjentów. Leczono ich w sześciu 1-2 osobowych pokojach. Przy nich były również pokoje dla sióstr miłosierdzia, dwie łaźnie, oraz duża jasna sala operacyjna. Do oddziału płatnego można było się dostać również przez ambulatorium dla przychodzących chorych, do którego prowadziło od południa, gdzie teren znacznie opadał, oddzielne wejście po schodach. Ambulatorium na wysokim parterze miało trzy gabinety lekarskie i przestronną poczekalnię dla pacjentów. Pod schodami z podwórza było wejście do najniższej kondygnacji (parter), wbijającej się od zachodu w skarpę (podwalnej), mieszczącej aptekę i pomieszczenia gospodarcze (magazyny, kuchnia, piekarnia, pralnia, pomieszczenia dla stróża i żeńskiej obsługi) [32].

Pawilon II

Pawilon po lewej stronie wejścia od ul. Smolnej wybudowano około 1885 roku według projektu Adolfa Wolińskiego [12] (K. F. Rejna z pomocą przy wykończeniu W. S. Nieplujewa). Był jednopiętrowy (z piwnicą miał trzy kondygnacje), murowany, zbudowany na planie litery T. Mieścił początkowo szkołę pielęgniarską elżbietańskiej wspólnoty sióstr miłosierdzia RTCK. Na najwyższym piętrze były trzy wspólne sypialnie dla uczennic oraz gabinet przyjęć dla starszej siostry kierującej szkołą. Na środkowym piętrze (parterze) znajdowała się stołówka i dwie sale lekcyjne oraz trzy pokoje mieszkalne dla sióstr miłosierdzia, które opiekowały się chorymi w ich prywatnych domach. W podwalnej kondygnacji były: kuchnia, pralnia, różne magazyny [32]. Został w późniejszym okresie nadbudowany o jedno piętro, a rozebrany po II wojnie światowej [12]. Później mieścił się w nim oddział wewnętrzny doktora Karpińskiego. Obok tego pawilonu stała mała kapliczka [18]. Od wschodu przylegało do niego parterowe skrzydło zwieńczone małą, cebulastą kopułą. Była to cerkiew pw. Opieki Matki Boskiej (Pokrowy), projektu K. F. Rejna, wykonana przez W. S. Nieplujewa. Wnętrze zaprojektował moskiewski architekt Kamińskij. Wysokość cerkwi wynosiła 15 stóp. Jedno z wejść do świątyni prowadziło ze stołówki szkoły, drugie zaś z murowanego ganku (krylca). Poświęcenie odbyło się 6 grudnia 1885 roku. Do czasu wyświęcenia nowej cerkwi ciała zmarłych pacjentów trzymano pod ołtarzem w kaplicy. Kaplica na ciała zmarłych nie miała połączenia z pozostałymi pomieszczeniami [32].

Pawilon III

Idąc dalej schodkami w dół dochodziło się do położonego na północy pawilonu numer III [18]. Pawilon powstał w 1897 (1895 [32]) roku. Początkowo był budynkiem parterowym z piętrowymi, trójosiowymi aneksami na obu końcach dłuższego boku. Mieścił się w nim oddział dla kobiet (choroby wewnętrzne i ginekologia). Parter zajmowała duża sala z 22 łóżkami oraz 3 pokoje z 11 łóżkami, pokój przygotowawczy i łazienka. Piętro zajmowała pracownia chemiczno-analityczna [14]. Później został tu umieszczony oddział wewnętrzny, prowadzony przez dr. Zygmunta Adelta [18] z przeznaczeniem dla wszystkich chorych, oprócz przypadków chorób psychicznych, niezależnie od płci, wieku i wyznania. Był dedykowany dla chorych spoza Warszawy mających utrudniony dostęp do lekarzy specjalistów. Składał się z 22 komfortowych pokojów o niewygórowanych cenach [32]. Budynek przetrwał II wojnę światową jedynie z uszkodzeniem dachu. W latach 1994-1995 został wyremontowany i nadbudowany w części środkowej o jedno piętro na potrzeby istniejącego dzisiaj Klubu Bankowca (ul. Smolna #6) [14].

Pawilon IV

Wybudowany na południowy-wschód od Pawilonu I na dolnym tarasie (obecnie za torami linii średnicowej), z kładką prowadzącą od al. Jerozolimskiej. Powstał w latach 1891-1892 jako jednopiętrowy, murowany budynek chorób wewnętrznych dla bezpłatnych pacjentów im. cesarzowej Marii Aleksandrowny. Projekt architektoniczny i finansowy opracowany został przez okręgowy zarząd RTCK i miejscowych inżynierów. Byli to m.in. gen. Woroncow-Wieljaminow, gen. Wernarder ppłk. Owszczewski-Kruglik. Prace prowadził artel murarzy z Kaługi. Zgodnie z projektem mieścił 20 łóżek, Miał być pierwszym z murowanych pawilonów. W 1900 roku budynek istotnie przebudowano. Podniesiono środkową część, która mieściła zbiorową salę dla chorych i nadbudowano go o jedno piętro. Dzięki temu można było urządzić brakującą łaźnię, izolatkę i laboratorium. Liczba łóżek dla chorych wzrosła na oddziale do 24 [32].

Pawilony techniczne

U podnóża skarpy stały budynki szpitalnej pralni i szwalni. Po prawej stronie (obecnie za torami linii średnicowej) [18], stał pawilon przeznaczony na oddział obserwacyjno-zakaźny [29], wybudowany pomiędzy 1897 a 1914 rokiem [18], najpewniej w latach 1897-1898 [32]. Nazwano go „popim domkiem” [18]. Budynek był dwukondygnacyjny, z dłuższą fasadą zwróconą do al. 3 Maja, skąd prowadził bezpośrednio do niego chodnik. Na dole mieścił gabinet anatomiczny oraz pomieszczenie dla stróża, a na górze nowa przedpogrzebowa cerkiew pw. Zmartwychwstania Chrystusa wyświęcona 29 listopada 1898 roku [32] z małą salą sekcyjną [18]. Budowniczym świątyni był inżynier I. N. Skworcow [32]. Pawilon został rozebrany w czasie budowy linii średnicowej [29].

Pawilon V

Pawilon V był największym pawilonem w zespole szpitala. Został zniszczony w czasie II wojny światowej [15]. Od frontu poprzedzał go zieleniec z fontanną [20]. Zwrócony był frontową fasadą do ul. Solec. Powstał w końcu 1894 roku (poświęcono go 6 grudnia tego roku). Był to dwukondygnacyjny pawilon chorób wewnętrznych dla płatnych pacjentów. Jego budowniczym był inżynier S. O. Kruglik-Oszczewskij. Mieścił 20 płatnych pokoi, spełniających wymagania prywatnych szpitali. Na górnym piętrze była obszerna sala operacyjna, lekarskie laboratoria i sala przygotowań do operacji. Kondygnacja była połączona z parterem drewnianymi schodami, na którym znajdowała się stołówka, sale odwiedzin dla mężczyzn i kobiet i pomieszczenia dla sióstr. W środkowej części od tyłu znajdowała się kotłownia, a w północnej części został oddany do użytku jesienią 1900 roku bezpłatny oddział położniczo-ginekologiczny. Był on dwukondygnacyjną przybudówką północno-zachodniego skrzydła. Na dolnej kondygnacji mieściła się sala dla oczekujących na poród kobiet, porodówka, pokój położnych, pokój salowych, toaleta i łaźnia. Na górnej kondygnacji były sale pacjentek chorób kobiecych z salą operacyjną, gabinet lekarski, toalety i łaźnia. Projektujący przybudówkę N. W. Jastrebow i. W. Kostienicz zadbali, aby oddział miał oddzielne wejście z zewnątrz [32].

Pawilon VII

Jako ostatni w zespole powstał w 1914 roku budynek administracyjny, przed 1939 rokiem nadbudowany według projektu Józefa Szanajcy [20]. Stał po prawej stronie od wejścia przy ul. Czerwonego Krzyża jako wysoki, trzypiętrowy budynek o numerze VII. Był to pawilon administracji szpitala. Mieściły się w nim także pomieszczenia mieszkalne dla sióstr i dyrektora szpitala [21].

W 1916 roku dr Dobrowolski przekazał szpital do dyspozycji Zarządu Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej. Nowo utworzony szpital był przeznaczony dla chorych i rannych żołnierzy różnych narodowości [18]. Szpital został zmilitaryzowany w 1919 roku i pozostawał pod zarządem władz wojskowych [21]. W tym samym roku właścicielem stało się Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża [30], a szpital stał się pierwszą placówką leczniczą PTCK na terenie miasta stołecznego Warszawy. Dysponował wówczas 400-łóżkową bazą szpitalną i osobnym 25-łóżkowym oddziałem dla chorych legionistów. Komendantem był kapitan lekarz Władysław Gaoczycki [18].

W 1920 roku w czasie wojny polsko-rosyjskiej do szpitala docierały duże transporty rannych żołnierzy z okolic Ossowa i Radzymina. Lekarze pracowali bez przerwy dzień i noc. Lżej rannych po opatrzeniu natychmiast odsyłano do innych szpitali wojskowych, m.in. drogą wodną do Torunia i Tczewa. Transportowano ich na krypach-berlinkach i na statkach. Obsługę sanitarną stanowili klerycy Seminarium Warszawskiego [21].

W 1921 roku powstała Warszawska Szkoła Pielęgniarstwa z inicjatywy Fundacji Rockefellera. Była pierwszą tego rodzaju szkołą zorganizowaną po odzyskaniu niepodległości Polski. Jej sponsorami była Dorothea Hughes, Ministerstwo Zdrowia i Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego. Do użytku szkoły Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża przeznaczyło dwa pawilony na terenie szpitala. Meble, wyposażenie szkoły, bieliznę, pościel i sprzęt kuchenny ofiarował Amerykański Czerwony Krzyż. W kwietniu 1929 roku szkoła przeniosła się do gmachu przy ul. Koszykowej 78 [23], a w szpitalu na Smolnej pozostała placówka, która przyjęła nazwę Szkoły Pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża [30].

W 1927 roku nazwa Towarzystwa została zmieniona na Polski Czerwony Krzyż [20], a szpital stał się szpitalem PCK.

Szpital przeżywał ciężkie chwile we wrześniu 1939 roku z uwagi na swe położenie przy linii kolejowej. Mimo umieszczenia w widocznych miejscach tarcz z czerwonym krzyżem, szpital bombardowany był z powietrza i obrzucany pociskami artyleryjskimi. Ostrzał był tak silny, że w pierwszych dniach września zarządzono ewakuację do gmachu gimnazjum położonego na Placu Małachowskiego. Ewakuacja była tragiczna, odbywała się nocą. Ponieważ do dyspozycji była tylko jedna sanitarka, chorych przenoszono na noszach. Po kapitulacji Warszawy dyrektorka szpitala, dr Sabina Dembowska wróciła na Smolną, by tam urządzić na nowo szpital w rozbitych pawilonach bez okien [21].

W 1942 roku, zarządzeniem władz niemieckich, szpital przeszedł pod administrację miejską pod nazwą "Szpital przy Skarpie" [7]. Dyplomy absolwentek Szkoły Pielęgniarstwa PCK musiały być zatwierdzane przez Warszawską Szkołę Pielęgniarstwa [30].

Podczas Powstania Warszawskiego szpital znalazł się na linii frontu, który przebiegał od Wisły, przez ul. Czerwonego Krzyża, teren szpitala i ul. Smolną, do Nowego Światu [30]. 3 sierpnia 1944 roku rozpoczął się ostrzał szpitala od strony Mostu Poniatowskiego (gdzie stały czołgi tygrysy i nieustannie obrzucały szpital pociskami [21]) i pociągu pancernego [17]. Oddziały SS spaliły część zabudowań stojących bliżej linii średnicowej, m.in. Szkołę Pielęgniarstwa, budynki kancelaryjne, gospodarcze, budynki zamieszkałe przez personel, pracownie analityczne. Chorych zgromadzono w jednym pawilonie [30].

6 sierpnia na teren szpitala wtargnęli żołnierze SS, a ich dowódca po spędzeniu w hallu wszystkich chorych chodzących rozpoczął przygotowania do egzekucji. Ordynator oddziału dr Henryk Centkowski, walczący w wojsku niemieckim w czasie I wojny światowej wyciągnął legitymację Żelaznego Krzyża i doskonałą niemczyzną zawołał do oficera, że wstydzi się tego odznaczenia, jeśli spadkobiercy munduru nie przestrzegają praw prowadzenia wojny, rozstrzeliwując rannych i personel sanitarny. Wystąpienie to zrobiło silne wrażenie na niemieckim oficerze, który odwołał egzekucję i zasugerował, aby szpital przenieść w bezpieczniejsze miejsce [22].

Pogarszająca się sytuacja Powstania wymusiła pozostawienie obłożnie chorych pod opieką dwóch lekarzy, a cały zespół chirurgiczny przeniesiono 23 sierpnia do pałacu przy ul. Pierackiego (obecnie Foksal 3/5) [30] oraz do sutereny zakładu kosmetycznego przy Kopernika 11/13 [17]. Szpital został trafiony serią rakiet zapalających ("krowy"). Pożar odciął dostęp do drugiego piętra, gdzie było wielu ciężko rannych. Uratowano z pożaru 150 pacjentów, ale 60 osób zginęło w ogniu czy wyskakując z okien. Nazajutrz tereny zajęły wojska węgierskie, a po południu wkroczyły oddziały SS wspomagane przez pododdziały Ukraińców. Nad chorymi i załogą szpitala zawisła groźba zagłady. Również tym razem dr Centkowski przyniósł ratunek, załatwiając nawet z dowództwem Wehrmachtu sposób ewakuacji. Samochody dowożące amunicję na front wracały puste, zatem użyto ich do przewożenia rannych do Szpitala Wolskiego przy ul. Płockiej i do szpitala św. Stanisława na Wolskiej [30]. W pierwszych dniach października szpital przeniósł się do Milanówka, gdzie już pozostał [22].

Zabudowania szpitala rozebrano w latach 70-tych XX wieku. Ocalał tylko jeden pawilon – barak chirurgiczny. Na dawnym terenie szpitalnym urządzono park imienia pierwszego fotografa Warszawy, Karola Beyera [7].

Pod koniec 2012 roku zostało oddane do użytku Centrum Przedsiębiorczości [26].