Secesyjna kamienica Braci Hoserów znajduje się przy Al. Jerozolimskich #51. Kamienica posiada liczne zdobienia nawiązujące do tematyki florystycznej. Widoczny jest kartusz w którym znajduje się konewka z kwiatami i owocami, sztukaterie w kształcie róż, metalowe kwiaty wplecione w kształt poręczy czy słoneczniki w witrażu na ostatniej kondygnacji [3]. Kamienica ma cztery piętra oraz dodatkową kondygnację (nieużytkową, z wyjątkiem fragmentu nad lewą oficyną [16]) ukrytą na poddaszu [6]. Elewacja frontowa pokryta jest motywami rustykalnymi oraz głowami kobiecymi w stylu secesyjnym. Pod gzymsem wieńczącym umieszczone zostały gryfy i nietoperze. Balkony koliste (w rzucie) wyposażone są w masywne balustrady tralkowe. Na dachu budynku znajduje się metalowa balustrada. Elewacje podwórkowe mają wysoki cokół i gzymsy z cegły klinkierowej, a balkony balustrady kute stalowe [16].

Frontowa elewacja utrzymana jest w neobarokowym stylu [1]. Posiada pięć szerokich pionów, w których znalazły się okna o różnych kształtach. Przed elewację wysuwają się kamienne loggie i balkony [6]. W całości jest pokryta rustykalnym boniowaniem, a balkony podtrzymują korynckie kolumny [1]. Charakterystycznym elementem jest dach z belwederkiem pokrytym kopułą [15].

Kamienica miała układ dwu-podwórzowy z dwoma bramami przejazdowymi. W pierwszym podwórzu znajduje się część frontowa wraz z dwoma oficynami. Jest ona podpiwniczona i posiada antresolę. Druga część budynku (tzw. oficyna) składa się z oficyny środkowej oraz dwóch oficyn bocznych. Oficyna środkowa od strony drugiego podwórka została nadbudowana o kondygnację po 1945 roku. W prawej oficynie na parterze znajduje się garaż, w lewej lokale mieszkalne. Poziom antresoli części frontowej zrównany jest poziomem pierwszego piętra części oficynowej. Budynek posiada pięć klatek schodowych. Klatki nr II i III znajdują się w bocznych oficynach pierwszego podwórza i stanowią pozostałość tzw. dawnych schodów kuchennych. Podpiwniczenie budynku frontowego dostępne jest przez pięć zejść prowadzących z lokali usługowych (w jednym z lokali znajdują się nawet oryginalne spiralne żeliwne schody). Obiekt został wyposażony w dwa dźwigi osobowe. [16].

Jest to budynek ceglany, o grubości ścian konstrukcyjnych od 58 do 90 cm. Stropy (o grubości 20 cm) nad piwnicami są ceglane kolebkowe lub odcinkowe typu Kleina, nad kuchniami i łazienkami typu Kleina (na belkach stalowych), natomiast nad pokojami z belek drewnianych. Więźba dachowa jest drewniana krokwiowo – płatwiowa, pokryta dachówką karpiówką, podwójnie na deskowaniu pełnym. Kopuła w elewacji frontowej pokryta jest blachą w łuskę [16].

W podwórzu istniała niegdyś fontanna w kształcie lwa [3]. Klatka schodowa jest z czerwonego marmuru [4]. Kamienica była jedną z najbogatszych w Warszawie. Mieszkania mają 4-5 pokoi oraz stróżówkę, drzwi są pokryte ornamentami, a posadzka zdobiona [5]. W części frontowej w kilku lokalach mieszkalnych zachowały się kominki w bardzo dobrym stanie technicznym. Ogrzewanie odbywa się przy wykorzystaniu pieców akumulacyjnych elektrycznych lub gazowych [16].

Obiekt został wpisany do rejestru zabytków pod nr 679 [16].

Zakład Ogrodniczy braci Hoserów

W 1846 roku do Warszawy z Czech przyjechał Piotr Hoser, który objął funkcję głównego ogrodnika Ogrodu Saskiego. Kilka lat później sprowadził dwóch braci (Pawła i Wincentego[8]), a założone przez nich Zakłady Ogrodnicze Bracia Hoser szybko stały się jedną z najlepszych firm ogrodniczych w Królestwie Polskim [11].

Pierwsza działka zakupiona przez Piotra I Hosera w 1849 roku to posesja małżeństwa Zabrzyckich [7] na skrzyżowaniu ul. Marszałkowskiej i al. Jerozolimskich [12]. W 1853 roku Piotr Hoser kupił sąsiadującą posesję, na której znajdowały się zabudowania odlewni Józefa Morisa, założonej w latach 1843-1844. Odlewnia z powodu długów w 1846 roku stała się własnością hr. Ożarowskiego. Wzniesiony przez Morisa budynek odlewni został przekształcony w szklarnię, zaś budynek mieszczący stajnię, wozownię i magazyn przebudowano na dom mieszkalny. Na wolnej przestrzeni w zachodniej części ulokowano ogród [7]. W tym czasie do firmy należały też ziemie przy ulicach: Nowogrodzkiej, Poznańskiej czy Żurawiej [12].

W związku z rozbudową Warszawy firma przeniosła swoją działalność do podwarszawskiego Żbikowa (dziś część Pruszkowa), gdzie istnieje do dziś pod nazwą Szkółki Żbikowskie [9]. Wtedy wszystkie budynki zostały zburzone, a na ich miejscu powstały wielkomiejskie kamienice, w tym Kamienica Hoserów w miejscu ogrodów w zachodniej części [7].

Piotr zajmował się głównie uprawami szklarniowymi, specjalnością Wincentego były rośliny sadownicze, natomiast Paweł zajmował się działem nasiennym, prowadził też kantor w Kamienicy Hoserów [12].

Kamienica Hoserów (ówcześnie pod numerem #45 [3]) powstała w latach 1904-1905 na terenach ogrodu. Przypuszcza się, że projektantem domu był Paweł Hoser (alternatywy to Apoloniusz Nieniewski oraz Władysław Kozłowski), jednak inne budynki jego projektu mają zupełnie inny styl [1]. Początkowo znajdowały się tu mieszkania właścicieli i ich pracowników, biura oraz firmowy sklep ogrodniczo-nasienny [3]. W latach 60-tych XIX wieku na pierwszym piętrze mieściła się cieplarnia [12].

W 1939 roku kamienica ucierpiała nieznacznie. W pierwszych dniach września na klatce schodowej schronili się ludzie z bombardowanego Dworca Głównego, który stał naprzeciwko [11].

Podczas okupacji hitlerowskiej kamienica praktycznie nie ucierpiała, bowiem wiele mieszkań od frontu zajęli wysocy rangą oficerowie niemieccy [3].

Po II wojnie światowej sklep z nasionami wznowił swą działalność i działał aż do lat 90-tych XX wieku [5].

Fotoplastykon

W budynku znajduje się jedyny zachowany w Warszawie komercyjny fotoplastykon. Niektórzy zakładają, że to najstarszy fotoplastykon czynny in situ w Europie, gdyż długo za datę otwarcia uważano 1905 rok [1]. Jednak obecnie większość świadectw wskazuje, że został otwarty dopiero w 1946 roku, czwartego października [11]. Wbłąd wprowadza też to, że nad drzwiami wejściowymi do Fotoplastikonu Warszawskiego złotą czcionką wygrawerowany jest napis "w Warszawie od 1901 roku". Jednak z tego roku pochodzi najstarsza wzmianka o bliźniaczym urządzeniu zlokalizowanym na rogu Nowego Światu i ul. Foksal [17].

Pierwszym właścicielem był Ludwik Krempa. Danuta Szlajmer, córka Ludwika Krempy opowiada, że w 1937 roku początkowo mieszkała w lokalu, gdzie dziś jest fotoplastykon. Później jej mama prowadziła tam aż do wybuchu powstania pracownię krawiecką [11]. W 1946 roku Ludwik Krempa kupił urządzenie od pana Wicherskiego, który przed wojną był jego właścicielem we Lwowie. Przez pierwsze powojenne lata fotoplastykon cieszył się olbrzymią popularnością, z kolejką na ulicy włącznie. W 1954 roku Krzysztof Teodor Toeplitz pisał o trzystu osobach dziennie [11].

W 1973 roku fotoplastykon kupił, razem ze zbiorem 3 tysięcy fotografii, mieszkający w tej samej kamienicy Józef Chudy. Obecny właściciel fotoplastykonu, jego wnuk Tomasz Chudy, opowiada, że w kamienicy jego rodzina mieszka od 1947 roku. Po śmierci Józefa fotoplastykon w 1980 roku stał zamknięty przez dwanaście lat. W 1992 roku Tomasz Chudy wyremontował go i otworzył ponownie. W międzyczasie, w 1987 roku, fotoplastykon został wpisany do rejestru zabytków [13].

Na przełomie lat 2000-2001 z okazji stulecia „Zachęty” przez trzy miesiące zajmował Mały Salon na parterze gmachu, stanowiąc atrakcję Wystawy Jubileuszowej. Był to jedyny raz, kiedy opuścił swoją siedzibę [14].

W 2008 urządzenie zostało wydzierżawione Muzeum Powstania Warszawskiego, a w 2012 roku muzeum odkupiło aparat. We wrześniu 2013 fotoplastykon zyskał dodatkową salę, przebudowaną z przylegającego do jego siedziby garażu [13]. Dzięki staraniom Muzeum powstania Warszawskiego liczba zdjęć w kolekcji w niespełna trzy lata wzrosła z 3500 do ponad 7000 tysięcy [17].

Miejsce było tłem realizacji wielu filmów i seriali, jak Vabank, Stawka większa niż życie, Polskie drogi i Czas honoru [13].

Fotoplastykon ma 24 miejsca dla widzów, każde wyposażone w parę okularów z soczewkami powiększającymi. W „beczce” mieści się 48 par przezroczy, które przesuwają się skokowo co około 14 sekund. Cały cykl trwa jedenaście minut. Pokazowi przezroczy towarzyszy odpowiednio dobrana muzyka. Od pierwszej chwili widzowie zafascynowani są nadzwyczajną wyrazistością i przestrzennością obrazów [14].

Przed wejściem od strony Al. Jerozolimskich w fasadzie kamienicy zachował się mosiężny okular fotoplastykonu, dostępny całodobowo [12].

Dekoracje kamienicy powoli ubożeją. Znika kryształowe lustro na klatce schodowej, później duża, elegancka winda, przestaje działać fontanna w podwórzu [11].

W latach 2010-2012 przeprowadzony został remont dachu [2].

Podczas remontu podwórka i bramy w kamienicy w 2014 roku robotnicy odkryli oryginalną przedwojenną posadzkę w drugiej, wewnętrznej bramie, pod grubą warstwą betonu [10]. Jest ona taka sama, jak od strony Al. Jerozolimskich.