Hala Mirowska i Hala Gwardii


Hala Mirowska i Hala Gwardii

Pierwotnie był to fragment XVIII-wiecznego założenia urbanistycznego osi saskiej. Powstało wtedy sześć pawilonów Koszar Mirowskich. Na początku kolejnego wieku w zachodniej części zostały wybudowane dwie hale targowe, pierwsze i największe w Warszawie. Podczas okupacji nie weszły w skład otaczającego getta, a na początku Powstania Warszawskiego dokonano w nich egzekucji. Po wojnie hala wschodnia stała się Halą Gwardii (i miejscem słynnych walk bokserskich), a zachodnia Hala Mirowska zajezdnią autobusową. Wokół nich pielęgnowano tradycję handlu ulicznego. Obecnie w obu halach oraz w sąsiednich pawilonach prowadzony jest handel. Mieszkańcy Warszawy cenią sobie wysoką jakość i pewne źródło sprzedawanych tu produktów, często niedostępnych gdziekolwiek indziej.

aptekaaptekadarmowe WiFidarmowe WiFikawiarniakawiarniamuzeummuzeumrejestr zabytkówrejestr zabytkówsklep wielkopowierzchniowysklep wielkopowierzchniowysklepskleptablica pamięcitablica pamięcizabytkowy budynekzabytkowy budynek

Powiedz, jak bardzo lubisz to miejsce w Warszawie:

  • Ulice:   Aleja Jana Pawła II, Aleja Piotra Drzewieckiego, Plac Mirowski, Plac Żelaznej Bramy
  • Rok powstania:  1899-1901
  • Obszar MSI:  Śródmieście Północne
  • Wysokość:   12 m
  • Funkcja:  handlowa
  • Styl:  eklektyzm
  • Związane osoby: Grigorow Lubomir, Janota Andrzej, Jauch Joachim Daniel, Kaim Stanisław, Lessel Józef, Mier Wilhelm, Milkowski Bolesław, Nieniewski Apoloniusz, Panczakiewicz Ludwik, Pawlak Zbigniew, Stamm Feliks, Szyller Stefan, Thatcher Margaret, Zadrowski Zbigniew, Zawadzki Stanisław, Łobodziński August

Opis urbanistyczny:

Przy pl. Mirowskim stoją dwie bliźniacze hale targowe, Hala Mirowska (pl. Mirowski #1, hala zachodnia) i Hala Gwardii (pl. Żelaznej Bramy #1, hala wschodnia) [12]. Tworzą one pierwszy w Warszawie kompleks hal targowych, wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku. Powstał on aby umożliwić lepszą organizację i podniesienie warunków higienicznych w handlu [3]. Północna ściana Hali Mirowskiej jest poszatkowana śladami po kulach z ręcznej broni maszynowej [9], a na fasadach obu hal znajdują się syrenki w postaci płaskorzeźb [53].

Między halami znajduje się bazar, a na południe od nich Pasaż Handlowy Hale Mirowskie [41]. Tworzą go trzy małe hale [14]. Od al. Jana Pawła II funkcjonuje tzw. corso kwiatowe [40]. Warszawscy kwiaciarze kontynuują przedwojenną tradycję sprzedaży kwiatów w tym miejscu [42]. Bazar i Pasaż Handlowy Hale Mirowskie stały się w połowie lat 10-tych XXI wieku mekką kucharzy, blogerów kulinarnych, poszukiwaczy ciekawych smaków i dobrych jakościowo produktów. Pod halą można kupić właściwie wszystko, łącznie z bardzo wyszukanymi produktami [10]. Z kolei wzdłuż dawnej ul. Mirowskiej (dziś pl. Mirowski) każdego ranka prowadzona jest sprzedaż tańszych artykułów spożywczych z furgonetek [9].

Obiekty, pomniki, tablice:

W latach 50-tych XX wieku na zachodniej ścianie Hali Mirowskiej umieszczono tablicę Tchorka upamiętniającą masakrę ludności cywilnej w sierpniu 1944 [3].

Muzeum Boksu i pomnik Stamma

W 2017 roku w Hali Gwardii otwarto skromne Muzeum Boksu [56], pierwsze w Polsce, z Izbą Pamięci wybitnego trenera wszechczasów "Papy" Stamma [59], w którym można obejrzeć złote medale olimpijskie Kazimierza Paździora i Józefa Grudnia, pas Józefa Kruży za mistrzostwo Europy, rękawice Zbigniewa Pietrzykowskiego, złoty pas Aleksandra Polusa i wiele innych pamiątek [54]. Podczas otwarcia muzeum na ringu o olimpijskich wymiarach 7x7 metrów zaprezentowali się bokserzy Natalia Skibińska i Aleksy Kopeć [58].

Przy Hali Mirowskiej na maj 2018 roku zaplanowano odsłonięcie pomnika Feliksa Stamma [54]. Rada Warszawy pozytywnie zaopiniowała lokalizację pomnika przy Hali Mirowskiej w październiku 2015 roku, w zachodniej części osi pieszej alei P. Drzewieckiego od strony al. Jana Pawła II [55]. Pomnik miał stanąć na niewielkim cokole i mieć około dwóch metrów wysokości [39]. Po trzech latach, w konkursie na pomnik w 2017 roku największe uznanie zyskała rzeźba bułgarskiego artysty Lubomira Grigorowa [54]. Wyróżnienia otrzymali Michał Pronobis z Kielc oraz Artem Dmytrenko z Warszawy. Zwycięska praca przedstawia podpartego o boki „Papę” Stamma z przewieszonymi na ramieniu rękawicami i ręcznikiem. Trener nosi na sobie sweter i dres oraz bokserskie obuwie [56]. Pomysłodawczynią uhonorowania jest prawnuczka trenera, Paula Stamm. W jednej z propozycji od pomnika Stamma do Hali Gwardii ma prowadzić droga przez aleję sław polskiego boksu [54].

Club Galeria

Klub znajduje się w Hali Mirowskiej. Jest ukierunkowany na gejów i osoby gay-friendly (bywała tu m.in. Anna Grodzka). Organizowane są tu występy drag queens i transformistów, karaoke i męski striptiz. Są dwie sale, jedna z barem i dance-floorem oraz druga w której można usiąść i porozmawiać. Klub ma również wydzieloną palarnię. Działa od wtorku do niedzieli [47]. Do lokalu prowadzą strome schody. Każda sala jest klimatyzowana. Klub istnieje w tym miejscu od 2003 roku. Jest kontynuacją klubu Paradise, który rozpoczął swoją działalność w 1996 roku. Od ponad 10 lat odbywają się w nim cykliczne wieczory karaoke [46].

XVIII wiek i wcześniej:

Koszary Mirowskie

Koszary Mirowskie były elementem Osi Saskiej, założonej według drezdeńskich architektów Matthäusa Pöppelmanna, J. Naumanna, Z. Longuelune, D.J. Jaucha i J.Z. Deyba. Kształtowanie założenia Osi Saskiej trwało od 1713 roku [2]. W 1730 roku, jako część jurydyki Wielopole (którą założyła wdowa po kanclerzu koronnym Janie Wielopolskim [29]) został wytyczony Plac Mirowski [30]. Budowę koszar (pl. Mirowski #3) wykonano w latach 1730-1732 [26]. Powstały one dla pułku Ułanów Królewskich pod wodzą Szkota, gen. wojsk koronnych Wilhelma (Ludwika [29]) Miera [30]. Oficjalnie koszary zwano Koszarami Gwardii Konnej Koronnej [1], lecz od nazwiska Miera koszary nazywano Mierowskimi, a jego żołnierzy Mirowczykami. Z czasem z nazwy „e” wypadło i zostały koszary Mirowskie [31]. Od 1756 roku była to przyboczna straż króla. Gwardia Konna Koronna trzymała wartę na sali, w pokojach i przy tronie królewskim. W dni galowe gwardziści nosili królowi potrawy na stół. Mieli też ciężkie konie, zwane fryzami [26].

Projektantem koszar był pułkownik Joachim Daniel Jauch, inżynier wojskowy i architekt. Barokowe koszary stanowiły zakończenie planowanej Osi Saskiej. Na kompleks Koszar Mirowskich składało się sześć pawilonów: trzy pary budynków stojących w dwóch rzędach, z ulicą pośrodku [1]. Plac wraz z koszarami został ogrodzony, a od strony ul. Chłodnej wystawiono bramę [31]. Budynki były dość długie. Każdy składał się z trzech wyższych, kwadratowych pawilonów połączonych ze sobą parterowymi łącznikami. Budynki były otynkowane i pokryte czerwoną dachówką. Koszary posiadały całe zaplecze niezbędne do funkcjonowania Gwardii. Na ich terenie znajdowały się stajnie konne, kuźnia, zbrojownia i budynki dla żołnierzy [1]. Ułani mieszkali w czternastu pawilonach, a na placu ćwiczyli musztrę. Na tyłach koszar biegła ul. Mirowska, zwana następnie Zatyłkami (Zatyłki na początku XX wieku łączyły hale targowe z ul. Elektoralną [31]. W Warszawie funkcjonowało wówczas powiedzenie Alojzego Żółkowskiego: "Jeśli chce pani dojść do koszar Mirowskich, to idąc Elektoralną proszę się trzymać Zatyłek" [29].

Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego koszary zmodernizowano, a barokowe detale architektoniczne usunięto. Nowe, klasycystyczne elewacje zaprojektował Stanisław Zawadzki w latach 1784-1786 (1786-1788 [6]) [1]. Plac Mirowski został luźno obudowany [29]. Do dzisiejszego dnia zachowały się tylko dwa budynki z dawnego kompleksu Koszar (położone na zachód od Hal Mirowskich). Obiekty zostały przebudowane, nie są tak długie, jak pierwotnie [1].

XIX wiek:

Kolejna modernizacja budynków koszar nastąpiła w 1815 roku. Zajęli je strzelcy gwardii konnej Wojska Polskiego. W czasach Królestwa Kongresowego plac otoczyła z obu stron zabudowa zwarta jedno- i dwupiętrowych domów [26].

Koszary Mirowskie odegrały rolę w pierwszych godzinach Powstania Listopadowego, kiedy stały się centrum opozycji. Zgromadzeni tam generałowie: Wincenty Krasiński oraz Aleksander Pęcherzewski poparli Rosję. Generał Krasiński nakazał zamknąć koszary i nie wypuszczać żołnierzy [62].

W 1851 roku w zachodniej części koszar (teren na zachód od al. Jana Pawła II) dobudowano wieżę strażniczą (czatownię) i umieszczono oddział straży ogniowej [26]. Przebudowane zostały pawilony zachodnie według projektu Józefa Lessla. W latach 1886-1890 pomiędzy budynkami poprowadzono linię tramwaju konnego [6]. Jako ostatni koszary zajmował dywizjon żandarmów. W 1893 roku pisano, że koszary nabyło miasto i ma zamiar urządzić na ich terenie targ kryty. Na projekt budowy bazaru ogłoszono konkurs, który wygrał Stefan Szyller [11]. Powstał Plac Mirowski (znajdował się w miejscu dzisiejszej al. Jana Pawła II oraz nieco na zachód od niej), który zabudowano dość nieskładnie [30]. Plac był nie oświetlony i służył za miejsce postoju wozów oraz za targowisko [1]. W 1898 roku całkowicie rozebrano trzy budynki wschodnie, prawie w całości czwarty (pozostawiając jedynie piętrowy pawilon oraz zewnętrzny parterowy łącznik). Rozebrano również połowę pawilonu przy którym stała czatownia [26].

Podczas II wojny światowej ocalał jeden z XVIII-wiecznych pawilonów Koszar Mirowskich, drugi zrekonstruowano w latach 70-tych XX wieku [38]. Zachowane obiekty zostały wpisane do rejestru zabytków od 1965 roku pod numerem 309 [27].

Hale Mirowskie

Halle Targowe (przez dwa „l” [13], wschodnia i zachodnia, popularnie zwane Mirowskimi) [6], pierwsze w Warszawie [31], wybudowano w latach 1899–1901 [31] na miejscu czterech rozebranych budynków koszar [6]. Ich projektantami byli Bolesław Milkowski (konstrukcja), Ludwik Panczakiewicz (elewacje), Apoloniusz Nieniewski (architektura), Władysław Kozłowski [3] oraz Kazimierz Edward Cezary Dankowski [31]. Nowoczesne urządzenia wewnętrzne projektował inż. August Łobodziński. Projektanci wykorzystali pochodzące z 1891 roku projekty architekta Stefana Szyllera, znacznie je modyfikując. Układ hal nawiązywał do wzniesionej w 1895 roku hali w Hanowerze. Do budowy przystąpiono, gdy projekt wsparła grupa zamożnych przedsiębiorców: Leopold Kronenberg, Adam Krasiński, hrabia Ksawery Branicki [45]. Hale składały się z dwóch budynków o długości 95.4 metra i szerokości 42.8 metra [3].

Konstrukcja hal była stalowa, a elewacje obłożono ceramiczna cegiełką [45]. Stanowią przykład eklektycznej (neoromańskiej [16]) architektury handlowej Warszawy, z bogatym wystrojem architektonicznym [7]. Koszt budowy wyniósł 1.4 mln rubli. Właścicielem było miasto, wydzierżawiając stragany i sklepy indywidualnym przedsiębiorcom. Wydzielono 515 stanowisk handlowych. Do zniszczenia w 1944 roku były największym w Warszawie obiektem handlowym [3]. We wschodniej hali handlowano nabiałem, w drugiej rybami i mięsem [30]. Klientów przyciągały też warzywa, owoce oraz pieczywo [16]. Działał także sklep z nasionami C. Ulrycha [30] oraz sprzedawano w nich przedmioty związane z gospodarstwem domowym. Stragany ustawiono według rodzajów sprzedawanych produktów [3]. W 1911 roku w Halach Mirowskich zainstalowano 220 lodówek. Niestety, wykorzystywano zaledwie 45 z nich. Handlarze unikali chłodni miejskich, oddając swe wyroby na przechowanie browarnikom [38].

W 1909 roku miejska służba targowa wystosowała do magistratu prośbę o usunięcie nielegalnego prywatnego targowiska, które ulokowało się między halami a domem przy placu Mirowskim 1. Targowisko tworzyły wąskie uliczki pełne sklepów i bazarów i tysiące przekupniów przekrzykujących się po polsku, żydowsku i rosyjsku. Plac od ranka do późnego wieczora wypełniały dziesiątki stałych bądź przenośnych straganów, bud, koszy z warzywami, kwiatami, suszonymi grzybami, mlekiem, jajami, żywym i opierzonym drobiem (handlarze drobiem mieli własną alejkę straganów), gruszkami i olbrzymimi orzechami włoskimi. Największy rejwach na targu czyniły handlarki jarzynami. Między nimi z piskiem przeciskały się tramwaje [38], gdyż około 1909 roku przez Plac Mirowski poprowadzono linię tramwaju elektrycznego [26].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Oś Saska (koszary u góry mapy)

[1831] Oś Saska (koszary u góry mapy) (źródło)

Teren placu

[1893] Teren placu (źródło)

Teren w miejscu Hal Mirowskich

[1898] Teren w miejscu Hal Mirowskich (źródło)

Zdjęcie terenu uporządkowanego po rozbiórce koszar mirowskich pod budowę hal

[1899] Zdjęcie terenu uporządkowanego po rozbiórce koszar mirowskich pod budowę hal (źródło)

Zdjęcie terenu uporządkowanego po rozbiórce koszar mirowskich pod budowę hal

[1899] Zdjęcie terenu uporządkowanego po rozbiórce koszar mirowskich pod budowę hal (źródło)

Projekt hali

[1899] Projekt hali (źródło)

Wnętrze hali Mirowskiej

[1901] Wnętrze hali Mirowskiej (źródło)

Hala

[1902] Hala (źródło)

Targowisko

[1903] Targowisko (źródło)

Hala Mirowska

[1905] Hala Mirowska (źródło)

Halle targowe

[1905] Halle targowe (źródło)

Halle targowe

[1905] Halle targowe (źródło)

Halle targowe

[1906] Halle targowe (źródło)

Halle targowe

[1910] Halle targowe (źródło)

Hala

[1910] Hala (źródło)

Hala

[1915] Hala (źródło)

Hale Mirowskie w czasie I wojny

[1915] Hale Mirowskie w czasie I wojny (źródło)

Hala Mirowska

[1916] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[1916] Hala Mirowska (źródło)

Okres międzywojenny:

W 1922 roku pisano, że hale są dość pretensjonalne, a mimo kombinacji różnych stylów jest właściwie bezstylową i estetycznie nieudaną kompozycją [10].

Na blisko 400 straganach spożywczych sprzedawano wtedy głównie nabiał, warzywa, ryby i mięso. Hale były obiektami nowoczesnymi, zaopatrzonymi w kabiny chłodnicze, baseny rybne, instalacje do wyrobu sztucznego lodu. Handel rozwijał się na pobliskich ul. Rynkowej i ul. Mirowskiej, a także na pl. Żelaznej Bramy i na pl. Mirowskim. Przy hali wschodniej mieścił się bazar Janasza [10]. Zgiełk i tłok sprzyjał niestety drobnym złodziejaszkom [16].

Tu krzyżowały się stołeczne szlaki komunikacyjne. Tramwaje kończyły na placu swój bieg [10], zaznaczono go również w 1938 roku jako stację „Plac Żelaznej Bramy” na projekcie metra warszawskiego [16].

W 1933 roku niejaki pan Mirowski złożył w magistracie pismo, domagając się należności za grunty należące do jego rodziny, niby zajęte wcześniej przez miasto pod budowę hal targowych. Jednakże ani hale, ani koszary z Mirowskimi związane nie były [31][29].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Targowisko

[1920] Targowisko (źródło)

Handel przed halą

[1926] Handel przed halą (źródło)

System usuwania śmieci

[1927] System usuwania śmieci (źródło)

System usuwania śmieci

[1927] System usuwania śmieci (źródło)

Stoisko rybne

[1927] Stoisko rybne (źródło)

Tłum przed wejściem do hali targowej

[1928] Tłum przed wejściem do hali targowej (źródło)

Hala Mirowska

[1930] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[1932] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[1934] Hala Mirowska (źródło)

Targowisko

[1935] Targowisko (źródło)

Hala Mirowska

[1936] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[1936] Hala Mirowska (źródło)

Corso kwiatowe

[1937] Corso kwiatowe (źródło)

Dozorca zamiatający podłogę w hali targowej

[1937] Dozorca zamiatający podłogę w hali targowej (źródło)

Makieta Hali Mirowskiej

[1938] Makieta Hali Mirowskiej (źródło)

Projekt metra

[1938] Projekt metra (źródło)

II wojna światowa i Powstanie Warszawskie:

Pierwsze lata II wojny światowej hale przetrwały bez większych zniszczeń [3]. Kiedy Warszawa została podzielona murem getta, Hale Mirowskie zostały z niego wyłączone. Dostęp do nich mieli tylko Polacy, mimo że otaczała je dzielnica żydowska. Budynki przetrwały w prawie nienaruszonym stanie aż do wybuchu Powstania Warszawskiego [10]. Przed zamkniętą hala targową, przerobioną przez Niemców na magazyny, drobni handlarze sprzedawali żywność. Byli też handlujący złotem i walutami [11].

1 sierpnia 1944 roku doszło do walk o wschodnią halę, w której znajdowały się niemieckie warsztaty samochodowe. 5 i 6 sierpnia, podczas ataku wojsk niemieckich, obydwie hale zostały spalone. Zostały zdobyte po ciężkich walkach 6 sierpnia po południu przez oddziały Oskara Dirlewangera. Okolicznych mieszkańców spędzono do rozbierania barykad [3].

Niemcy dokonali na terenie hal masakry ludności cywilnej [10] siódmego i ósmego sierpnia 1944 roku, kiedy rozstrzelali tu 510 osób [16] pod ścianą zewnętrzną hali od strony ulicy Mirowskiej. Strzelali m.in. z broni automatycznej [45]. Zwłoki zostały następnie spalone przez Verbrennungskommando Warschau [3]. Upamiętnia to tablica wmurowana w północno-zachodni narożnik Hali Mirowskiej [10].

7 sierpnia powstańcy podjęli udaną próbę uwolnienia grupy osób przetrzymywanych w halach. Polacy jeszcze dwukrotnie podejmowali próby odbicia hal. Walki toczyły się 13 sierpnia oraz w nocy z 30 na 31 sierpnia [3][12].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Hala wewnątrz

[1939] Hala wewnątrz (źródło)

Hale

[1939] Hale (źródło)

Plac Mirowski

[1939] Plac Mirowski (źródło)

Plac Żelaznej Bramy

[1939] Plac Żelaznej Bramy (źródło)

Targowisko

[1939] Targowisko (źródło)

Plac Mirowski 11

[1940] Plac Mirowski 11 (źródło)

Wejście do hali

[1940] Wejście do hali (źródło)

Hala wschodnia

[1940] Hala wschodnia (źródło)

Hala wschodnia

[1940] Hala wschodnia (źródło)

Na zdjęciu Pl. Żelaznej Bramy z widocznym murem getta

[1940] Na zdjęciu Pl. Żelaznej Bramy z widocznym murem getta (źródło)

Plac Mirowski z Halą Zachodnią

[1940] Plac Mirowski z Halą Zachodnią (źródło)

Hala po lewej stronie

[1940] Hala po lewej stronie (źródło)

Hala

[1940] Hala (źródło)

Hala

[1940] Hala (źródło)

Targowisko

[1940] Targowisko (źródło)

Hala Mirowska

[1941] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[1941] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[1943] Hala Mirowska (źródło)

Plac Mirowski

[1944] Plac Mirowski (źródło)

Hale Mirowskie

[1944] Hale Mirowskie (źródło)

Płonąca Hala Mirowska podczas powstania warszawskiego

[1944] Płonąca Hala Mirowska podczas powstania warszawskiego (źródło)

Pożar hal

[1944] Pożar hal (źródło)

Pożar hal

[1944] Pożar hal (źródło)

Teren getta

[1944] Teren getta (źródło)

Hale Mirowskie

[1944] Hale Mirowskie (źródło)

Odbudowa stolicy:

Wojnę przetrwała wieża straży pożarnej przy ul. Chłodnej, rozebrana po wojnie [38].

Zajezdnia Hala Mirowska

Po wyzwoleniu dawne hale targowe nie przedstawiały wartości historycznej i były przeznaczone do wyburzenia [15]. Planowano utworzyć w ich miejscu park [7]. Jednakże w zniszczonej Warszawie brakowało miejsc do garażowania autobusów, a warunki gwarancyjne postawione przez producenta nowo zakupionych autobusów marki Chausson (pojazdy musiały być garażowane pod dachem) wymusiły na władzach stolicy znalezienia tymczasowej bazy dla autobusów. Budowla miała solidne mury, w miarę całą konstrukcję ścian i sklepienia, które były w niewielkim stopniu wypalone [15].

W czerwcu 1947 roku MZK przystąpiło do odbudowy. Prace zakończono w maju 1948 roku, mimo że pierwsze autobusy zagościły już 24 stycznia [15]. W pozbawionej dachu hali wschodniej ulokowało się Przedsiębiorstwo Pomocnicze nr 1 (warsztat naprawy autobusów). Działała tu kuźnia, ślusarnia, lakiernia, były też stolarnie i magazyn, a nawet mieszkania [45]. W hali zachodniej była zajezdnia autobusowa, a między nimi magazyn żelastwa [11]. Oficjalne otwarcie zajezdni odbyło się 22 lipca 1948 roku. Działalność tymczasowej zajezdni planowano do 1950 roku, jednak funkcjonowała ona do 1953 roku [15], kiedy została przeniesiona na ul. Inflancką [45].

Przekazanie obiektu miastu nastąpiło w 1955 roku [15], po czym przez długi okres hala nie była użytkowana [7]. Działalność handlowa powróciła do hali 15 listopada 1962 roku [15].

Hala Gwardii

Przed 1950 rokiem MZK zrezygnowało z użytkowania hali wschodniej [11], kiedy odbudowano ją, urządzając halę sportową [29], otwartą w 1953 roku. Odbywały się w niej koncerty i wydarzenia sportowe [32], m.in. słynne mecze bokserskie [31], mecze koszykówki [25] i potyczki szermiercze. W 1953 roku występował zespół "Śląsk", a w lipcu 1969 roku odbył się w niej nabór do kultowego filmu Rejs. Przed wybudowaniem Pałacu Kultury i Nauki w 1955 roku pełniła funkcję reprezentacyjnej hali sportowo-widowiskowej [11]. Przez długi czas należała do Milicyjnego Klubu Sportowego Gwardia, skąd wzięła się później jej potoczna nazwa [32]. Hala Gwardii pełniła funkcję sportowo-rozrywkową do lat 90-tych XX wieku [30].

Główną część Hali Gwardii zajmowała sala widowiskowa, gdzie odbywały się mecze i walki. Przewinęli się tu wielcy mistrzowie, m.in. Jerzy Kulej czy bracia Kliczko [25]. 17-24 maja 1953 roku [45] odbyły się tu słynne Mistrzostwa Europy w boksie [39], które były największym powojennym sukcesem sportowym Polski [59]. Hala pękała w szwach. Prawdziwa euforia nastąpiła, gdy polscy pięściarze pod opieką trenera Feliksa Stamma zdobyli pięć złotych medali [39]. W rozgrywkach uczestniczyło 117 bokserów, a reprezentacja Polski liczyła 10 osób [45]. Na całym świecie mówiono i pisano później o Polskiej Szkole Boksu Feliksa Stamma [59].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Zniszczenia po powstaniu

[1945] Zniszczenia po powstaniu (źródło)

Zniszczenia po powstaniu

[1945] Zniszczenia po powstaniu (źródło)

Zniszczenia po powstaniu

[1945] Zniszczenia po powstaniu (źródło)

Causson APH-47 wyjezdza z zajezdni

[1948] Causson APH-47 wyjezdza z zajezdni (źródło)

Wnętrze zajezdni

[1950] Wnętrze zajezdni (źródło)

Projekty odbudowy hali

[1955] Projekty odbudowy hali (źródło)

Projekty odbudowy hali

[1955] Projekty odbudowy hali (źródło)

Pierwszy Międzynarodowy Festiwal Sztuki Cyrkowej w hali Gwardii

[1956] Pierwszy Międzynarodowy Festiwal Sztuki Cyrkowej w hali Gwardii (źródło)

Pierwszy Międzynarodowy Festiwal Sztuki Cyrkowej w hali Gwardii

[1956] Pierwszy Międzynarodowy Festiwal Sztuki Cyrkowej w hali Gwardii (źródło)

Hala zachodnia

[1959] Hala zachodnia (źródło)

Prace w Warszawie

[1959] Prace w Warszawie (źródło)

Czasy PRL-u:

W 1960 roku Hala Gwardii była planem filmu Niewinni czarodzieje [51].

W latach 1960-1962 fasadę Hali Mirowskiej przebudowano według projektu Zbigniewa Pawlaka [5], Zbigniewa Zadrowskiego i Stanisława Kaima [30], przy współpracy plastyka Andrzeja Janoty [45], dodając duży modernistyczny betonowo-szklany pawilon handlowy [3] na wysokości całego pierwszego piętra (w którym w czasach komuny mieścił się Pewex [11]). W opinii znawców budowla oszpeciła wygląd reprezentacyjnej zachodniej strony hali [15]. Pośpieszna budowa obiektu spowodowała usunięcie ogromnej ilości zabytkowych elementów budynku na wysokości całego piętra [12]. Po remoncie została oddana do użytku 15 listopada 1962 roku i zaczęła pełnić funkcję handlową [3]. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele partii, władz państwowych i dzielnicowych, a wstęgę przecinał Eygeniusz Szyr, ówczesny szef ministerstwa Handlu Wewnętrznego Miękkiego [45]. Przybudówka została wykonana nadzwyczaj solidnie w trwałej jasnożółtej cegle. Reszta elewacji nie została odnowiona, roiło się na niej od śladów po pociskach [45].

Magnesem przyciągającym klientów do Hali Mirowskiej był największy w Polsce sklep komisowy. Komis mieścił się na pierwszym piętrze od strony al. Jana Pawła II (wówczas al. Marchlewskiego) w przebudowanej części budynku z przeszkolonym wykuszem. Istniał co najmniej do końca lat 70-tych XX wieku i był miejscem, gdzie można było kupić ubrania przywożone przez rodaków z Zachodu. Od strony ul. Marchlewskiego działał też wielki sklep nasienny (kontynuujący tradycje działającego przed wojną sklepu firmy ogrodniczej C. Ulrich), sklep rybny i piekarnia Liliput [45].

Hali Gwardii była miejscem, gdzie odbywały się koncerty rockowe: charytatywny "Rock for AIDS", "Marchewka", "Rock-Blok" czy "Koncert Czystych Serc". Tu swoją karierę rozpoczynały takie zespoły jak Republika czy Lady Pank (pierwszy telewizyjny koncert Lady Pank został zarejestrowany w Hali Gwardii 16 listopada 1983 roku). Scena hali gościła też Kajagoogoo czy wokalistę Sala Solo [11].

W 1986 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków [7] oba budynki Hal Mirowskich [17] zostały wpisane do Rejestru Zabytków pod numerem A-1283 [7] razem z dobudówką [19].

Od 1974 roku użytkownikiem Hali Mirowskiej jest Społem Warszawska Spółdzielnia Spożywców Śródmieście [7]. Prawdopodobnie w latach 80-tych XX wieku pojawiła się przesuwana krata, która między słupami na dole po lewej stronie hali odgradzała monopolowy od reszty hali (dział monopolowy otwierano dopiero od godziny 13:00). Do dziś pozostała po niej prowadnica [10].

W 1988 roku wybrała się tu na zakupy Margaret Thatcher [11].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Plan filmu Niewinni czarodzieje

[1960] Plan filmu Niewinni czarodzieje (źródło)

Odbudowa

[1960] Odbudowa (źródło)

Gwardia

[1960] Gwardia (źródło)

Dobudowa

[1961] Dobudowa (źródło)

Dobudowa

[1961] Dobudowa (źródło)

Dobudowa

[1961] Dobudowa (źródło)

Dobudowa

[1961] Dobudowa (źródło)

Wnętrze hali

[1963] Wnętrze hali (źródło)

Hale w tle

[1965] Hale w tle (źródło)

Handel kwiatami

[1967] Handel kwiatami (źródło)

Wnętrze Hali Mirowskiej

[1967] Wnętrze Hali Mirowskiej (źródło)

Hala w lewym dolnym rogu

[1969] Hala w lewym dolnym rogu (źródło)

Hala Mirowska

[1969] Hala Mirowska (źródło)

Sala Gwardii

[1969] Sala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[1970] Hala Gwardii (źródło)

Hale Mirowskie

[1970] Hale Mirowskie (źródło)

Neon

[1970] Neon (źródło)

Kiermasz w Hali Gwardii

[1970] Kiermasz w Hali Gwardii (źródło)

Fragment wnętrza hali

[1970] Fragment wnętrza hali (źródło)

Hala Mirowska

[1970] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[1970] Hala Mirowska (źródło)

Hale

[1970] Hale (źródło)

Handel kwiatami

[1970] Handel kwiatami (źródło)

Klub sportowy Gwardia

[1970] Klub sportowy Gwardia (źródło)

Kolejki przedświąteczne

[1971] Kolejki przedświąteczne (źródło)

Kolejki przedświąteczne

[1971] Kolejki przedświąteczne (źródło)

Targowisko

[1972] Targowisko (źródło)

Hala

[1972] Hala (źródło)

Pawilony przy hali

[1973] Pawilony przy hali (źródło)

Handel w hali

[1973] Handel w hali (źródło)

Wschodnia Hala Mirowska

[1974] Wschodnia Hala Mirowska (źródło)

Skwer koło hali

[1974] Skwer koło hali (źródło)

Wnętrze hali

[1975] Wnętrze hali (źródło)

Hala Mirowska

[1975] Hala Mirowska (źródło)

Targowisko

[1975] Targowisko (źródło)

Targowisko

[1975] Targowisko (źródło)

Targowisko

[1975] Targowisko (źródło)

Kobieta w Parku Mirowskim

[1976] Kobieta w Parku Mirowskim (źródło)

Hala

[1979] Hala (źródło)

Hala po modernizacji

[1979] Hala po modernizacji (źródło)

Hala

[1981] Hala (źródło)

Koncert w Hali Gwardii

[1983] Koncert w Hali Gwardii (źródło)

Hale od wschodu

[1985] Hale od wschodu (źródło)

Walki bokserskie

[1986] Walki bokserskie (źródło)

Zakupy Thatcher

[1988] Zakupy Thatcher (źródło)

Przemiany 1989-2000:

Na przełomie XX i XXI wieku na parterze Hali Mirowskiej znajdowały się stragany, jak na zwykłym bazarze. Obok hal pełno było sprzedających warzywa i owoce z prowizorycznych stoisk i z samochodów [20].

W 1997 roku WSS Śródmieście wykupiła zabytkowy budynek Hali Mirowskiej. Przyległy teren przekazano jej w wieczyste użytkowanie [3]. Od momentu przejęcia budynku przez Spółdzielnię przywracany jest hali należny blask [7]. Bazar przy hali w latach 90-tych XX wieku przeszedł poważną modernizację, m.in. został otoczony ceglanym murem [10].

W 1993 roku Hala Gwardii została przebudowana dla potrzeb firmy MarcPol [35], tworząc drugą halę targową [34]. Sekcja bokserska WKS Gwardia jeszcze przez kilka lat pozostała w niewielkiej części obiektu. Właścicielem hali pozostało miasto [3]. MarcPol miesięcznie przelewał na konto Zakładu Gospodarowania Nieruchomościami miasta 195 tys. zł. Kolejne 200 tys. zł miesięcznie dostawał Zarząd Terenów Publicznych od kupców handlujących w pasażu obok hali [50].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Handel przed halą

[1989] Handel przed halą (źródło)

Siłownia

[1995] Siłownia (źródło)

Siłownia

[1995] Siłownia (źródło)

Siłownia

[1995] Siłownia (źródło)

XXI wiek:

Spółdzielnia WSS Śródmieście wykonała w budynku Hali Mirowskiej wymianę instalacji elektrycznej, modernizację ciągów wodno-kanalizacyjnych, remont dachu i wymianę sufitu na niepalny. We współpracy z Zarządem Terenów Publicznych wybudowała według wspólnego projektu pawilony handlowe bazaru Pasaż Mirowski (przed 2008 rokiem) [7].

W latach 2008-2012 przeprowadzono rewitalizację Hali Mirowskiej [42]. Opracowanie projektu powierzono Pracowni Architektoniczno-Konserwatorskiej FRONTON [7] pod nadzorem konserwatora zabytków [3]. W lipcu 2010 roku zawarto umowę z wykonawcą, firmą AMP Sp. z o.o. Pierwszy etap obejmował remont elewacji od strony ul. Jana Pawła II. Dokonano remontu bramy wejściowej, w tym wymianę drzwi wejściowych, odtworzenie ceglanej elewacji bramy oraz wykonanie nowej posadzki z kamienia granitowego. Zamontowano nowe oświetlenie w bramie i podcieniach oraz podświetlono elewację ściany zachodniej. Drugi etap rozpoczęto marcu 2011 roku. Wymieniono luksfery w części górnej na szyby ze szkła selektywnego oraz wykonano konserwację rzeźb, wieżyczek i kominków znajdujących się na dachu. Trzeci etap, rozpoczęty w grudniu 2011 roku, to remont elewacji dolnej wraz z wejściem od strony wschodniej i północnej. Odtworzono pierwotny wygląd poprzez wymianę posadzki i drzwi wejściowych oraz skucie tynków naniesionych w trakcie odbudowy hali w latach 60-tych XX wieku. Czwarty etap z lutego 2012 roku objął rewitalizację elewacji północnej, w tym naprawę murów ściany północnej Hali Mirowskiej wraz z wymianą okien oraz renowację elewacji przy narożniku z fasadą zachodnią zwaną „Ścianą straceń”. Renowacja uwzględniła zachowanie ściany z ubytkami powstałymi po uderzeniach kul karabinowych. Zachowany został również ciemny kolor, powstały w wyniku spalenia budynku przez okupanta hitlerowskiego po zakończonych egzekucjach. W celu upamiętnienia zainstalowana została tablica z opisem wydarzeń. W 2014 roku trwały roboty budowlano-modernizacyjne związane z wykonaniem schodów ruchomych z parteru na antresolę od strony al. Jana Pawła II (po raz pierwszy w hali [11], koszt schodów i platformy wyniósł 1.4 mln zł). Projekt modernizacji parteru wykonały firmy: w części spożywczej BMMK, a w części biurowej PROTECH [7]. Planowana była winda, ale nie zgodził się konserwator zabytków [24]. Odnowiono wystrój rzeźbiarski i architektoniczny i pokrycia dachowe, odtworzono pierwotny podział okien [13]. Podczas remontu nie została zdemontowana nadbudówka od ul. Jana Pawła II, gdyż wiązałoby się to ze zbyt dużą ingerencją w konstrukcję budynku [10], a odtworzenie oryginalnej elewacji z ogromnymi kosztami [11]. Organ konserwatorski zalecił jedynie zastąpienie tynku (baranek) tynkiem gładkim w kolorze zbliżonym do pozostałej części elewacji oraz wymianę przeszklenia na szkło selektywne [7]. Spółdzielnia otrzymała na remont dotację w wysokości 214 000 zł (40% kosztów) [18]. Całość to kwota blisko 10 mln zł [7]. Zakończenie wszystkich prac planowane jest na 2019 rok [19].

W 2002 roku Halę Gwardii przejął Zakład Gospodarowania Nieruchomościami (wcześniej należała do Zarządu Terenów Publicznych). Na Gwardii strzelanie ćwiczyli zawodnicy, policjanci oraz uczniowie w ramach lekcji przysposobienia obronnego [48]. Sportowcy z Hali Gwardii zostali wyrzuceni w 2011 roku. Powodem był dług wobec miasta (wyrok nakazujący eksmisję zapadł w 2009 roku [48]) i plan komercjalizacji przestrzeni. Pomieszczenia strzelnicy, bokserskiej sali treningowej i hotelu dla zawodników nie zarabiały. Niezagospodarowane, zamieszkiwane przez gołębie sale niszczały przez kolejne pięć lat [25]. Towarzystwu Krzewienia Kultury Fizycznej Ognisko Syrenka (istniejącemu od 1957 roku), prowadzącemu siłownię, władze dzielnicy zaproponowały lokal zastępczy przy al. Jana Pawła II. Sekcja bokserska Gwardii wyprowadziła się natomiast na ul. Racławicką 132 [28]. Supermarket znajdujący się w Hali Gwardii wraz z bankructwem sieci MarcPol został zamknięty [49].

Program prac remontowo-konserwatorskich Hali Gwardii opracowała firma Krzysztof Wolski Artinex [25]. W konkursie na wykonawstwo złożono osiem ofert. W 2017 roku rozstrzygnięto konkurs na trzyletni najem Hali Gwardii [21]. Przetarg wygrała firma CBR Events. Cała hala została podzielona na trzy główne strefy: targ, gdzie ustawione są jednolite, mobilne stoiska handlowe (obok stoisk handlowych umieszczono stoły [21]), gastronomię, gdzie jest ponad 20 stałych punktów oferujących pełen przekrój kuchni dostępnych w Polsce oraz znajdującą się na antresoli strefę Smak Brasserie, jedyne miejsce z obsługą kelnerską w całym obiekcie. Centralnym punktem całego przedsięwzięcia jest ring bokserski, pełniący funkcję sceny [44]. Nad odwiedzającymi górują duże zdjęcia największych sław polskiego boksu [54]. Podczas wielkich wydarzeń sportowych strefa kulinarna będzie przekształcać się w strefę fanów [52]. Powstało też Muzeum Boksu [21]. Za koncepcję odpowiada warszawska pracownia architektoniczna Bulanda, Mucha – Architekci. Całą halę objęto bezpłatnym dostępem do Internetu [22]. Hala Gwardii została otwarta we wrześniu 2017 roku [52].

Baza stron www, gdzie można znaleźć grafiki:

Detal

[2003] Detal (źródło)

Detal

[2003] Detal (źródło)

Kompleks hal

[2005] Kompleks hal (źródło)

Hala przed remontem

[2010] Hala przed remontem (źródło)

Hala przed remontem

[2010] Hala przed remontem (źródło)

Hala Gwardii

[2010] Hala Gwardii (źródło)

Hala

[2010] Hala (źródło)

Hala wschodnia

[2010] Hala wschodnia (źródło)

Hale Mirowskie

[2010] Hale Mirowskie (źródło)

Hala Mirowska

[2010] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[2010] Hala Mirowska (źródło)

Syrenka

[2011] Syrenka (źródło)

Fasada zachodnia

[2011] Fasada zachodnia (źródło)

Wnętrze Hali Mirowskiej

[2012] Wnętrze Hali Mirowskiej (źródło)

Wschodnie drzwi Hali Mirowskiej

[2012] Wschodnie drzwi Hali Mirowskiej (źródło)

Plan na antresoli

[2012] Plan na antresoli (źródło)

Ściana pamięci

[2012] Ściana pamięci (źródło)

Tablica pamięci

[2012] Tablica pamięci (źródło)

Miejsce pamięci

[2012] Miejsce pamięci (źródło)

Remont

[2012] Remont (źródło)

Remont - detal

[2012] Remont - detal (źródło)

Hala Mirowska

[2013] Hala Mirowska (źródło)

Widok na pasaż między halami

[2013] Widok na pasaż między halami (źródło)

Widok na pasaż wzdłuż Hali Gwardii

[2013] Widok na pasaż wzdłuż Hali Gwardii (źródło)

Zdobienia

[2013] Zdobienia (źródło)

Wejście do klubu

[2013] Wejście do klubu (źródło)

Hale boczne

[2013] Hale boczne (źródło)

Premier Singapuru w Hali

[2013] Premier Singapuru w Hali (źródło)

Wejście

[2013] Wejście (źródło)

Wejście

[2013] Wejście (źródło)

Targowisko

[2013] Targowisko (źródło)

Schody ruchome - montaż

[2014] Schody ruchome - montaż (źródło)

Schody ruchome - montaż

[2014] Schody ruchome - montaż (źródło)

Remont Hali Gwardii

[2014] Remont Hali Gwardii (źródło)

Remont Hali Gwardii

[2014] Remont Hali Gwardii (źródło)

Hala od południa

[2014] Hala od południa (źródło)

Granica getta

[2014] Granica getta (źródło)

Pasaż

[2014] Pasaż (źródło)

Handel uliczny

[2014] Handel uliczny (źródło)

Wejście na targowisko

[2014] Wejście na targowisko (źródło)

Winda

[2014] Winda (źródło)

Podziemne przejście między halami

[2014] Podziemne przejście między halami (źródło)

Instalacja schodów ruchomych

[2014] Instalacja schodów ruchomych (źródło)

Hala Mirowska

[2014] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[2014] Hala Mirowska (źródło)

Hala Gwardii

[2014] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2014] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2014] Hala Gwardii (źródło)

Teren hal

[2014] Teren hal (źródło)

Hala zachodnia po remoncie

[2015] Hala zachodnia po remoncie (źródło)

Hala Gwardii - siłownia

[2015] Hala Gwardii - siłownia (źródło)

Hale, pasaż i park na południe od nich

[2015] Hale, pasaż i park na południe od nich (źródło)

Hala Mirowska

[2015] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[2015] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[2015] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[2015] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[2015] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[2015] Hala Mirowska (źródło)

Hala Mirowska

[2015] Hala Mirowska (źródło)

Corso kwiatowe

[2015] Corso kwiatowe (źródło)

Hala gwardii

[2016] Hala gwardii (źródło)

Hala gwardii - wejście

[2016] Hala gwardii - wejście (źródło)

Bazar w hali gwardii

[2016] Bazar w hali gwardii (źródło)

Pomniki granic getta

[2016] Pomniki granic getta (źródło)

Pasaż przy hali

[2016] Pasaż przy hali (źródło)

Pasaż przy hali

[2016] Pasaż przy hali (źródło)

Pasaż przy hali

[2016] Pasaż przy hali (źródło)

Pasaż przy hali

[2016] Pasaż przy hali (źródło)

Układ hal

[2016] Układ hal (źródło)

Zamknięcie - MarcPol

[2016] Zamknięcie - MarcPol (źródło)

Ring i muzeum

[2017] Ring i muzeum (źródło)

Ring i muzeum

[2017] Ring i muzeum (źródło)

Ring i muzeum boksu

[2017] Ring i muzeum boksu (źródło)

Ring i muzeum boksu

[2017] Ring i muzeum boksu (źródło)

Bazar w hali gwardii

[2017] Bazar w hali gwardii (źródło)

Bazar w hali gwardii

[2017] Bazar w hali gwardii (źródło)

Syrenka na Hali Gwardii

[2017] Syrenka na Hali Gwardii (źródło)

Klub Galeria

[2017] Klub Galeria (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Klub Galeria

[2017] Klub Galeria (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Klub Galeria

[2017] Klub Galeria (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii - wizualizacje

[2017] Hala Gwardii - wizualizacje (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Hala Gwardii

[2017] Hala Gwardii (źródło)

Pomnik Feliksa Stamma prezentowany w hali

[2017] Pomnik Feliksa Stamma prezentowany w hali (źródło)

Autor z rzeźbą

[2017] Autor z rzeźbą (źródło)

Hala gwardii po remoncie

[2017] Hala gwardii po remoncie (źródło)

Hala gwardii

[2017] Hala gwardii (źródło)

Hala gwardii

[2017] Hala gwardii (źródło)

Hala gwardii

[2017] Hala gwardii (źródło)

Hala gwardii - detale

[2017] Hala gwardii - detale (źródło)

Tablica upamiętniająca miejsce egzekucji

[2017] Tablica upamiętniająca miejsce egzekucji (źródło)

Wnętrze Hali Gwardii

[2017] Wnętrze Hali Gwardii (źródło)

Opis przygotowano: 2020-11